चालू घडामोडी आणि दिनविशेष - 08 सप्टेंबर 2023

• भारतामध्ये प्रतिभावान बुद्धिबळपटूंची संख्या मोठी असली, तरी आपल्याला पुढील जगज्जेता मिळण्यासाठी २०२५ सालापर्यंतचा कालावधी लागेल, असे मत दिग्गज बुद्धिबळपटू विश्वनाथन आनंदने व्यक्त केले.

• ‘‘तुम्ही जर विश्वविजेतेपदाच्या किताबाची चर्चा करत असाल, तर आपल्याला २०२५ सालापर्यंत पुढील जगज्जेता मिळू शकेल, त्यापूर्वी नाही. विश्वविजेतेपदापर्यंत पोहोचण्यासाठी कोणताही सोपा आणि वेगवान मार्ग उपलब्ध नाही. आपल्याला तयारीसाठी बराच वेळ मिळेल, पण बऱ्याच छोटय़ा-छोटय़ा गोष्टींचा बारकाईने विचार करावा लागेल,’’ असे आनंद म्हणाला.

• विश्वविजेत्या मॅग्नस कार्लसनने पुढील वर्षीच्या जागतिक अजिंक्यपदाच्या लढतीतून माघार घेतल्याने ही लढत आता आव्हानवीर स्पर्धेतील विजेता ग्रँडमास्टर इयान नेपोम्निशी आणि उपविजेता ग्रँडमास्टर डिंग लिरेन यांच्यात होणार आहे. त्यामुळे डी. गुकेश, आर प्रज्ञानंद आणि अर्जुन इरिगेसी या युवा भारतीय बुद्धिबळपटूंना जगज्जेतेपदासाठी आव्हान देण्यासाठी आणखी काही काळ वाट पाहावी लागेल.

• ‘‘पुढील एक-दोन वर्षांत कोणता खेळाडू कशी कामगिरी करतो, हे पाहणे महत्त्वाचे ठरेल. त्यावरूनच आपल्याला पुढील विश्वविजेता कोण होऊ शकेल, याचा अंदाज येईल,’’ असेही आनंदने नमूद केले.

• भारताचा ऑलिम्पिक सुवर्णपदक विजेता भालाफेकपटू नीरज चोप्रा कारकीर्दीमधील आणखी एका ऐतिहासिक क्षणाच्या उंबरठय़ावर आहे. गुरुवारी होणाऱ्या डायमंडस लीग अ‍ॅथलेटिक्सच्या अंतिम टप्प्यात नीरजकडेच संभाव्य विजेता म्हणून पाहिले जात आहे.

• एका महिन्याच्या विश्रांतीनंतर नीरज लुसानमधील डायमंड लीगमध्ये सुवर्णपदक मिळवून अंतिम टप्प्यासाठी पात्र ठरला होता. दुखापतीमुळे नीरजने राष्ट्रकुल स्पर्धेतून माघार घेतली होती. लुसानच्या स्पर्धेत ८९.०८ मीटर भालाफेक करून त्याने बाजी मारली होती.

• यापूर्वी नीरज २०१७ आणि २०१८मध्ये अंतिम टप्प्यासाठी पात्र ठरला होता. मात्र, त्याला पदककमाई करण्यात अपयश आले. नीरजला अनुक्रमे सातव्या आणि चौथ्या स्थानावर समाधान मानावे लागले होते.

• या वेळी नीरजला विजेतेपदासाठी पहिली पसंती मिळत आहे. जगज्जेता अँडरसन पीटर्सच्या गैरहजेरीत नीरजसमोर चेक प्रजासत्ताकच्या ऑलिम्पिक रौप्यपदक विजेत्या जॅकूब वॅडलेचचे आव्हान असेल. ऑलिम्पिक सुवर्णपदकानंतर नीरजने चार स्पर्धेत जॅकूबवर मात केली. जॅकूब नीरजपेक्षा अधिक अनुभवी आहे, हीच त्यासाठी या वेळी जमेची बाजू राहील. यातील विजेत्यास जागतिक स्पर्धेसाठी थेट प्रवेशिका मिळणार आहे. परंतु नीरजने याआधीच ८५.२० मीटरचा पात्रता निकष पार करून जागतिक स्पर्धेतील स्थान निश्चित केले आहे.

• नॅशनल मेडिकल कमिशनने (NMC) युक्रेनमधून परतलेल्या भारतीय वैद्यकीय विद्यार्थ्यांना मोठा दिलासा दिला आहे. NMC ने युक्रेनच्या ‘मोबिलिटी प्रोग्राम’ला मान्यता दिली. त्यामुळे असे सर्व विद्यार्थी आता इतर देशांच्या वैद्यकीय महाविद्यालयात त्यांचे पुढील शिक्षण पूर्ण करू शकणार आहेत.

• इंडियन एक्स्प्रेसमधील वृत्तानुसार एनएमसीच्या एका अधिकाऱ्याने सांगितले की, या आदेशाचा अर्थ असा नाही की विद्यार्थ्यांना भारतातील महाविद्यालयांमध्ये अभ्यासक्रम सुरू ठेवण्याची परवानगी दिली जाईल. तर, हे त्या विद्यार्थ्यांसाठी लागू होणार आहे, ज्यांनी नोव्हेंबर २०२१ मध्ये नवीन नियम लागू झाल्यानंतर युक्रेनमधील वैद्यकीय महाविद्यालयांमध्ये प्रवेश मिळवला होता.

भारताची भूमिका कायम :

• तसेच, एनएमसीने असे म्हटले आहे की, युक्रेनच्या मोबिलिटी प्रोग्राम अंतर्गत पदवी ही मूळ युक्रेनियन विद्यापीठाद्वारे जारी केली जाईल. तर, युक्रेनमधील वैद्यकीय विद्यार्थ्यांना ज्यांच्या अभ्यासात रशियन आक्रमणामुळे व्यत्यय आला होता, त्यांना भारतीय महाविद्यालयांमध्ये त्यांचे शिक्षण सुरू ठेवू न देण्याबाबत भारताची भूमिका कायम आहे.

• भारतीय वैद्यकीय परिषद कायदा १९५६ आणि राष्ट्रीय वैद्यकीय आयोग कायदा २०१९ तसेच कोणत्याही परदेशी वैद्यकीय संस्थांमधून भारतीय वैद्यकीय महाविद्यालयांमध्ये वैद्यकीय विद्यार्थ्यांना स्थानांतरीत करण्याच्या नियमांमध्ये अशी कोणतीही तरतूद नाही. आरोग्य राज्यमंत्री डॉ. भारती प्रवीण पवार यांनी जुलै २०२२ मध्ये लेखी उत्तरात ही माहिती लोकसभेला दिली होती.

सुमारे १८ हजार वैद्यकीय विद्यार्थी युक्रेनमधून परतले :

• मागील वर्षी, स्क्रिनिंग टेस्ट रेग्युलेशन २००२ ची जागा फॉरेन मेडिकल ग्रॅज्युएट लायसन्सिंग रेग्युलेशन २०२१ ने घेतली होती. ज्यामध्ये अभ्यासक्रमाचा कालावधी, विषय आणि अभ्यासक्रम पूर्ण करण्यासाठी जास्तीत जास्त वर्षांची अट होती.

• फेब्रुवारीमध्ये रशियाने युक्रेनवर आक्रमण केल्यानंतर सुमारे १८ हजार वैद्यकीय विद्यार्थी युक्रेनमधून परतले. FMGE परीक्षेला बसलेल्या विद्यार्थ्यांच्या संख्येच्या आकडेवारीवर आधारित, मागील पाच वर्षांत सुमारे तीन हजार ते चार हजार भारतीय विद्यार्थी दरवर्षी युक्रेनमध्ये वैद्यकीय अभ्यासक्रमांसाठी गेलेले होते.

• कथात्म साहित्यासाठी महत्त्वाच्या मानल्या जाणाऱ्या बुकर पुरस्कारांसाठी यंदाची नामांकनांची लघुयादी जाहीर झाली असून यंदा पाच राष्ट्रांमधील सहा कादंबऱ्यांचा त्यात समावेश आहे.

• श्रीलंकी लेखक शेहान करूणतिलका यांच्या ‘द सेव्हन मून्स ऑफ माली अल्मेडा’ ही कादंबरी यंदा आशियाई राष्ट्रांमधील लेखकांचे स्पर्धेत प्रतिनिधित्व करीत असून ८७ वर्षांचे ब्रिटिश लेखक अ‍ॅलन गार्नर यांच्या ‘ट्रीकल वॉकर’ला नामांकन मिळाले आहे. गार्नर हे बुकरसाठी नामांकन मिळालेले आतापर्यंतचे सर्वात ज्येष्ठ साहित्यिक आहेत. याखेरीज अमेरिकेच्या एलिझाबेथ स्ट्राऊट यांची कुटुंब कहाणी ‘ओह विल्यम’ , झिम्बाब्वेच्या नोव्हायोलेट बुलावायो यांची राजकीय कादंबरी ‘ग्लोरी’ , अमेरिकी लेखक पर्सिवल एवरेट यांची ‘द ट्रीज’ ही रहस्यकथा , आणि क्लेअर कीगन या आयरिश लेखिकेची स्मॉल ‘थिंग्ज लाईक दीज’ धर्मकेंद्रीत कादंबरी यंदा पुरस्काराच्या स्पर्धेत आहेत.   

• यंदाच्या परीक्षक समितीचे अध्यक्ष इतिहासतज्ज्ञ नील मॅकग्रेगर पुरस्कारांची घोषणा करताना म्हणाले की, ‘या सर्व लेखकांनी केवळ त्यांच्या कादंबरीत काय घडते आहे, ते पोहोचवणारीच भाषा वापरली आहे असे नव्हे, तर त्यांनी एक जग किंवा विश्व निर्माण केले आहे, ज्यात आपण बाहेरचे म्हणून प्रवेश करतो आणि ते आपलेसे करतो.’ पुरस्काराची महती सांगताना ते म्हणाले की, ‘इंग्रजी भाषेची किमया आणि शब्दांची जादू अनुभवण्याची संधी बुकर पुरस्कारांमुळे मिळते.

• परीक्षक समितीमध्ये मॅकग्रेअर यांच्यासह शिक्षणतज्ज्ञ शाहिदा बारी, इतिहासतज्ज्ञ हेलन कॅस्टर, टीकाकार एम जॉन हॅरीसन, साहित्यिक अलीन माबांकोऊ यांचा समावेश आहे. यंदाच्या पुरस्कारासाठी निवड समितीकडे १६९ कादंबऱ्या आल्या होत्या.

• पंतप्रधान नरेंद्र मोदी आज संध्याकाळी ‘सेंट्रल विस्टा अव्हेन्यू’ अर्थात ‘कर्तव्य पथ’चे उद्घाटन करणार आहेत. या प्रकल्पाअंतर्गत राष्ट्रपती भवन ते इंडिया गेट या मार्गाचे सुशोभिकरण करण्यात आले आहे. याच मार्गावर प्रजासत्ताक दिन परेडसह अनेक महत्त्वाचे कार्यक्रम होत असतात. या उद्घाटन कार्यक्रमात पंतप्रधान नरेंद्र मोदी नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांच्या पुतळ्याचे अनावरण करणार आहेत. उद्घाटनानंतर बोस यांच्या जीवनावर आधारीत ड्रोन शोचेदेखील आयोजन करण्यात आले आहे.

• दरम्यान, सरकारकडून पुढील चार दिवस सांस्कृतिक कार्यक्रमांचे आयोजन करण्यात आले आहे. नव्याने उभारण्यात आलेला ‘कर्तव्य पथ’ हा हिरवाईने नटलेला आहे. १६.५ किलोमीटरचा हा रस्ता लाल ग्रेनाईटने बनलेला आहे. या मार्गावर सुशोभित कालवे, अत्याधुनिक सार्वजनिक सुविधा, विविध राज्यांची खाद्यसंस्कृती दर्शवणारी १६ दुकाने उभारण्यात आली आहेत.

• पर्यटकांसाठी ॲम्फी थिएटर सुविधादेखील या मार्गावर आहे. या परिसरात १ हजार गाड्यांच्या पार्किंगची क्षमता असलेल्या ४ अंडरपासची निर्मिती करण्यात आली आहे. विविध प्रदर्शने आणि रात्रीच्या आकर्षक प्रकाश व्यवस्थेमुळे पर्यटकांना कर्तव्यपथाचा सुखद अनुभव घेता येणार आहे. कर्तव्यपथाची उभारणी करताना पर्यावरण संवर्धनाचे भानही ठेवण्यात आले आहे. घनकचरा व्यवस्थापन, पावसाच्या पाण्याचे नियोजन, ऊर्जा बचतीसाठी आवश्यक यंत्रणा या परिसरात बसवण्यात आली आहे. कर्तव्यपथ परिसरात सहा पार्किंग व्यवस्था, महिलांसाठी ६४ तर पुरुषांसाठी ३२ प्रसाधनगृहे उभारण्यात आली आहे. दिव्यांग व्यक्तींसाठीही या परिसरात विशेष सुविधा पुरविण्यात आली आहे.

• राज्यातील पहिली ते आठवीच्या विद्यार्थ्यांना पुढील वर्षीपासून पाठय़पुस्तकातच लेखनासाठी कोरी पाने असलेली पाठय़पुस्तके दिली जाणार आहेत. या पुस्तकाचे तीन किंवा चार भाग असतील. सत्रानुसार विद्यार्थ्यांनी तो भाग घेऊन जायचा असल्याने दप्तराचे ओझेही वाढणार नाही. प्रायोगिक तत्त्वावर काही पाठय़पुस्तके तयार करण्यात आल्याची माहिती शालेय शिक्षणमंत्री दीपक केसरकर यांनी बुधवारी दिली.

• शालेय शिक्षणमंत्री पदाची सूत्रे घेतल्यानंतर केसरकर यांनी शालेय शिक्षण विभागातील सर्व विभागांची आढावा बैठक बुधवारी महाराष्ट्र राज्य माध्यमिक व उच्च माध्यमिक शिक्षण मंडळात घेतली. शिक्षण विभागाचे प्रधान सचिव रणजितसिंह देओल, मंडळाचे अध्यक्ष शरद गोसावी, सचिव अनुराधा ओक, बालभारतीचे संचालक कृष्णकुमार पाटील, माध्यमिक शिक्षण विभागाचे संचालक महेश पालकर यांच्यासह उपसंचालक, शिक्षणाधिकारी आणि वरिष्ठ अधिकारी उपस्थित होते. त्यानंतर त्यांनी माध्यमांशी संवाद साधला.

• केसरकर म्हणाले, की शाळांमध्ये पुस्तके अनेक वर्षांपासून मोफत दिली जातात. पण अनेक मुलांकडे वह्या घेण्याइतकेही पैसे नसतात. काही संस्था वह्या वाटपाचा उपक्रम राबवतात. मात्र मुलांनी वह्या मिळण्यासाठी वाट पाहात राहायची का, हा प्रश्न आहे. त्यामुळे विद्यार्थ्यांना पुस्तकांबरोबर वह्याही मिळाल्या पाहिजेत. त्यासाठी नावीन्यपूर्ण पुस्तकांची निर्मिती करण्यात येत आहे. त्यात अभ्यासक्रमाच्या धडय़ांबरोबर लेखनासाठीची कोरी पानेही समाविष्ट असतील. त्यामुळे विद्यार्थ्यांसाठी ती पुस्तके सोयीस्कर ठरतील.

• राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण २०२० ची राज्यात प्रभावी अंमलबजावणी करण्याच्या दृष्टीने नियोजन करण्यात येत आहे. त्यात शालेय स्तरावर व्यावसायिक अभ्यासक्रम, कौशल्य विकास, तंत्रज्ञान, कला-क्रीडा आदींचा समावेश करण्याचा प्रयत्न असल्याचे त्यांनी सांगितले.