चालू घडामोडी आणि दिनविशेष - 10 जानेवारी 2024

• एखाद्या छंदात स्वत:ला गुंतवून घेतले आणि त्याचा आनंद घेत राहिला की मानसिक आरोग्य सुधारते. बागकाम हा छंद जोपासणाऱ्या व्यक्तींच्या मानसिक आरोग्यात सुधारणा तर होतेच, पण त्यांना कर्करोगाचा धोका कमी असतो, असे एका संशोधनात दिसून आले.
• अमेरिकन कर्करोग सोसायटी आणि ‘बार्सिलोना इन्स्टिटय़ूट फॉर ग्लोबल हेल्थ’च्या संशोधकांनी याबाबत संशोधन केले आहे. सामुदायिक बागकाम केल्याने अधिक फायबर खाल्ले जाते आणि शारीरिक हालचाली अधिक होतात, असे या संशोधकांनी केलेल्या चाचणीतून प्राथमिक निष्कर्ष काढण्यात आले आहेत. त्यामुळे कर्करोग आणि जुनाट आजारांचा धोका कमी होतो आणि मानसिक आरोग्यही सुधारते, असे या संशोधकांचे म्हणणे आहे. बागकामामुळे तणाव आणि चिंतेची पातळीही लक्षणीयरीत्या कमी होते, असे या संशोधकांनी सांगितले. ‘लॅन्सेट प्लॅनेटरी हेल्थ जर्नल’मध्ये हे संशोधन प्रकाशित झाले आहे.
•  ‘बार्सिलोना इन्स्टिटय़ूट फॉर ग्लोबल हेल्थ’चे संशोधक लिट म्हणाले, ‘‘बागकाम करणाऱ्या अनेकांशी चर्चा केल्यानंतर त्यांनी सांगितले की बागकामामध्ये असे काही तरी आहे की ज्याने बरे वाटते. बागकामामुळे मानसिक आनंद मिळतो. काही लहान निरीक्षणांमध्ये असे आढळून आले की, जे लोक बाग करतात ते अधिक फळे आणि भाज्या खातात आणि आरोग्यदृष्टय़ा ते मजबूत असतात.

• उत्तर आणि ईशान्य भारत सोमवारी थंडीच्या लाटेने गारठला. धुक्याच्या दाट आवरणामुळे या भागातील दृश्यमानता कमी झाली. यातूनच उत्तर प्रदेशच्या उन्नाव जिल्ह्यात झालेल्या रस्ते अपघातात चार जण ठार झाले.
• दिल्लीत सलग पाचव्या दिवशी थंडीची लाट कायम होती आणि धुक्यामुळे दृश्यमानता केवळ २५ मीटपर्यंत कमी झाली. राजधानीतील थंडीच्या लाटेची तीव्रता इतकी आहे, की सलग पाचव्या दिवशी हिमाचल प्रदेश व उत्तराखंडमधील बहुतांश भागांपेक्षा या शहरात किमान तापमान कमी नोंदले गेले.
• खराब हवामानामुळे एकूण २६७ रेल्वे गाडय़ा उशिराने धावत होत्या. पाच विमानांचे मार्ग बदलण्यात आले आणि ३० विमानांच्या उड्डाणांना उशीर झाला, असे इंदिरा गांधी आंतरराष्ट्रीय विमानतळाच्या अधिकाऱ्यांनी सांगितले.
• उत्तर प्रदेशातील उन्नाव येथे आग्रा-लखनऊ द्रुतगती मार्गावर धुक्यामुळे दृश्यमानता कमी झाली असल्याने सोमवारी सकाळी एक बस समोरच्या मालमोटारीवर धडकून झालेल्या अपघातात चार जण ठार झाले. ही बस गुजरातमधील राजकोट येथून नेपाळला जात होती. धुक्याची चादर पंजाब व लगतच्या वायव्य राजस्थानपासून हरयाणा, दिल्ली व उत्तर प्रदेशमार्गे बिहापर्यंत पसरली असल्याचे उपग्रह छायाचित्रांमध्ये दिसून आले.

• काश्मीरचे प्रसिद्ध कवी व काश्मिरी भाषेतील पहिले ज्ञानपीठ पुरस्कार विजेते प्रा. रेहमान राही यांचे सोमवारी येथे निधन झाले. ते ९८ वर्षांचे होते. येथील नौशेरा भागातील आपल्या राहत्या घरी पहाटे त्यांचे निधन झाले.
• ६ मे १९२५ रोजी जन्मलेल्या प्रा. राही यांचे अनेक कवितासंग्रह प्रसिद्ध झाले आहेत. इतर भाषांतील काही नामांकित कवींच्या कवितांनाही त्यांनी काश्मिरी भाषेत अनुवादित केले. २००७ मध्ये त्यांना ‘सियाह रूद ज़रीन मंज़’ (इन ब्लॅक ड्रिझल) या काव्यसंग्रहासाठी देशातील सर्वोच्च साहित्यिक सन्मान- ज्ञानपीठ पुरस्कार मिळाला. त्यांच्या साहित्यिक योगदानासाठी त्यांना २००० मध्ये पद्मश्री पुरस्कारानेही सन्मानित करण्यात आले होते.
• प्रा. राही यांना १९६१ मध्ये त्यांच्या ‘नवरोज़-ए-सबा’ या कवितासंग्रहासाठी साहित्य अकादमी पुरस्कार मिळाला होता. त्यांनी बाबा फरीद यांच्या रचनांचा काश्मिरी भाषेत अनुवाद केला आहे. त्यांच्या प्रारंभीच्या रचनांवर दीनानाथ नदीम यांचा प्रभाव होता. त्यांना राज्यातील विविध स्तरांतून श्रद्धांजली वाहण्यात आली.
• नायब राज्यपाल मनोज सिन्हा यांनी  ‘ट्वीट’संदेशात नमूद केले, की काश्मिरी भाषेतील विद्यमान सर्वात प्रभावशाली कवींपैकी एक असलेले ज्ञानपीठ पुरस्कार विजेते प्रा. रेहमान राही यांचे निधन झाल्याबद्दल खूप दु:ख झाले. त्यांच्या जाण्याने एका युगाचा अंत झाला.

• ‘‘परदेशस्थ प्रवासी भारतीय हे भारताचे विदेशातील ‘सदिच्छा दूत’ (ब्रँड अ‍ॅम्बेसेडर) आहेत,’’ असे गौरवोद्गार पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी सोमवारी काढले.
• मध्य प्रदेशातील इंदूरमध्ये १७ व्या प्रवासी भारतीय दिवस संमेलनाचे उद्घाटन केल्यानंतर मोदी बोलत होते. ते म्हणाले, की  प्रवासी भारतीयांची भूमिका वैविध्यपूर्ण आहे. तुम्ही योग, आयुर्वेद, कुटीरोद्योग, हस्तकला आणि तृणधान्यांचे ‘सदिच्छा दूत’ आहात. परदेशातील भारतीयांची नवी पिढीही आपल्या पालकांच्या मूळ देशाबद्दल जाणून घेण्यास उत्सुक आहेत.
•  परदेशस्थ भारतीयांनी संबंधित देशांत दिलेल्या योगदानाचे विद्यार्थी-अभ्यासकांसाठी दस्तऐवजीकरण करावे, असे  आवाहन  त्यांनी विद्यापीठांना केले.
• प्रमुख पाहुणे गयानाचे अध्यक्ष मोहम्मद इरफान अली यांनी सांगितले, की जागतिकीकरण महासाथीत अपयशी झाले असे वाटत असतानाच मोदींनी ते अस्तित्वात असल्याचे दाखवून दिले. विविध देशांना करोना  लस आणि औषधे प्रदान करण्यासाठी भारताने भरीव मदत दिली.
• ‘भारत जागतिक स्तरावर विश्वासार्ह साथीदार’ - या संमेलनाचे विशेष पाहुणे सुरीनाम प्रजासत्ताकचे अध्यक्ष चंद्रिकाप्रसाद संतोखी म्हणाले, की, प्रादेशिक व जागतिक स्तरावर विश्वासार्ह साथीदार असल्याचे भारताने सिद्ध केले आहे. सूरीनामने हिंदी भाषेच्या संवर्धनासाठी संस्था स्थापन केली आहे.  विविध क्षेत्रात भारताशी भागीदारी वाढवण्याची सुरीनामची इच्छा आहे.

• स्विस नॅशनल बँकेला २०२२ मध्ये १३२ स्विस फ्रँक म्हणजेच १४३ अब्ज डॉलर्सचा वार्षिक तोटा झाला आहे. सोमवारी ही बाब सांगण्यात आली. या बँकेच्या ११५ वर्षांच्या इतिहासात हा सर्वात मोठा तोटा आहे. शेअर आणि बॉण्ड पोर्टफोलिओच्या मूल्यात घट झाल्याने हा तोटा झाला आहे. या घटनेमुळे बाजारात तेजीत असलेल्या स्विस फ्रँकचाही नकारात्मक परिणाम झाला.
• स्विस नॅशनल बँक या प्रकरणात ६ मार्चला तपशीलवार आकडेवारी जाहीर करणार आहे. स्विस फ्रँक कमकुवत झाला याची विविविध कारणं आहेत. स्विस बँकेने ८०० अब्ज किंमतीचे स्टॉक्स आणि बॉण्ड्स यामध्येच १३१ अब्ज फ्रँकचं नुकसान झालं. जागतिक शेअर बाजारात मंदी आली. त्यामुळे रोखीच्या किंमती गेल्या वर्षी घसरल्या. यामुळे स्विस नॅशनल बँकेसह सगळ्यात बँकांनी महागाईचा सामना करण्यासाठी व्याजदर वाढवले. मात्र हे देखील तोट्याच्या दिशेने घेऊन जाणारं कारण ठरलं. रॉयटर्स या वृत्तसंस्थेने यासंदर्भातलं वृत्त दिलं आहे.
• या सगळ्या घटनेत एकच सकारात्मक बाब ही ठरली की स्विस नॅशनल बँकेचं सोनं २०२१ च्या शेवटी १०४० टन इतकं होतं आणि २०२२ मध्ये बँकेचे ४०० दशलक्ष फ्रँक वाढले. २०२२ मध्ये जो तोटा बँकेला झाला आहे त्यामुळे आता ही बँक केंद्र आणि राज्य सरकारांना नेहमीचं पे आऊट करणार नाही. गेल्यावर्षी स्विस नॅशनल बँकेने ६ अब्ज फ्रँक दिले होते.
• इतकं प्रचंड नुकसान झालं असलं तरीही त्याचा बँकेच्या धोरणांवर काहीही परिणाम होणार नाही. २०२२ मध्ये चेअरमन थॉम जॉर्डन यांनी स्विस चलनवाढ रोखण्यासाठी व्याजदरांमध्ये तीनदा वाढ केली होती असं विश्लेषकांनी म्हटलं आहे.

• जानेवारी, फेब्रुवारी महिन्यात तिरुमला तिरुपती देवस्थानाच्या दर्शनासाठी जाणाऱ्या भाविकांसाठी दर्शनासाठी स्पेशल तिकीटची सुविधा उपलब्ध करण्यात आली आहे. हे तिकीट बूक करण्यासाठी ऑनलाईन प्रक्रिया आजपासून सुरू करण्यात आली आहे. या दर्शनाच्या एका तिकिटाची किंमत ३०० रुपये असणार आहे.
• तिरुमला तिरुपती देवस्थान भारतातील प्रसिद्ध देवस्थान आहे. इथे भगवान वेंकटेश्वर स्वामी यांचे दर्शन घेण्यासाठी अनेक भाविक दूरचा प्रवास करून येतात. अशावेळी दर्शनासाठी आधीच बूकिंग उपलब्ध असेल, तर त्यांच्यासाठी अधिक सोयीचे होते. यासाठी ही स्पेशल तिकीटची सुविधा उपलब्ध करण्यात आली आहे.
• दरम्यान तिरूमला येथे वैकुंठद्वाराचे दर्शन सूरु आहे. २ ते ११ जानेवारी असा १० दिवसांचा वैकुंठ एकादशीचा कालावधी आहे. श्री व्यंकटेश्वर स्वामी मंदिरात दररोज ५०,००० हून अधिक भाविक दर्शनासाठी येतात. जानेवारी आणि फेब्रुवारी महिन्यासाठीचे बुकिंग ऑनलाईन सुरू करण्यात आल्याने, त्याचा भाविकांनी लाभ घ्यावा अशी माहिती देण्यात आली आहे.

‘एटीपी’ दौऱ्यात पहिल्यांदाच एकत्रित खेळणाऱ्या रोहन बोपण्णा आणि रामकुमार रामनाथन या भारतीय जोडीने अ‍ॅडलेड आंतरराष्ट्रीय टेनिस स्पर्धेतील पुरुष दुहेरीचे जेतेपद पटकावले. बोपण्णाचे हे वैयक्तिक २०वे, तर रामनाथनचे पहिलेच एटीपी दुहेरी जेतेपद ठरले.

बोपण्णा आणि रामनाथन जोडीने रविवारी झालेल्या अंतिम सामन्यात इव्हान डोडिग आणि मार्सेलो मेलो या अग्रमानांकित जोडीला ७-६ (६), ६-१ असा पराभवाचा धक्का दिला.

एक तास आणि २१ मिनिटे रंगलेल्या या सामन्यात बोपण्णाने प्रतिस्पर्धी जोडीच्या सव्‍‌र्हिसवर प्रतिहल्ले केले, तर रामनाथनने परिपूर्ण खेळ करत त्याला तोलामोलाची साथ दिली. त्यामुळे बोपण्णाने सामन्यानंतर त्याच्या साथीदाराचे कौतुक केले. ‘‘तुमच्याकडून रामनाथन सव्‍‌र्हिस करत असताना तुम्हाला सुरुवातीपासून गुण जिंकण्याची संधी मिळत,’’ असे बोपण्णा म्हणाला.

या सामन्याच्या पहिल्या सेटमध्ये ६-६ अशी बरोबरी झाली आणि सेटचा विजेता ठरवण्यासाठी टायब्रेकर खेळवण्यात आला. यातही ६-६ अशी बरोबरी असताना मेलोच्या सव्‍‌र्हिसवर बोपण्णाने गुण मिळवला, मग दमदार सव्‍‌र्हिस करत टायब्रेकरमध्ये ८-६ अशी बाजी मारली. दुसऱ्या सेटमध्ये डोडिग-मेलो जोडीला फारसा प्रतिकार करता आला नाही. बोपण्णा-रामनाथन जोडीला या कामगिरीमुळे १ लाख ८७ हजार अमेरिकन डॉलरचे रोख बक्षीस आणि प्रत्येकी २५० क्रमवारी गुण मिळाले.

राज्यासह मुंबईत करोनाचा प्रादुर्भाव पुन्हा एकदा वाढताना दिसत असून राज्य सरकार आणि मुंबई महानगरपालिका यांच्याकडून विविध निर्बंध घालण्यात येत आहेत. याच पार्श्वभूमीवर, प्रतिष्ठेच्या मुंबई मॅरेथॉन स्पर्धेवर यंदाही अनिश्चिततेचे सावट आहे.

२००४ सालापासून दरवर्षी जानेवारी महिन्याच्या तिसऱ्या रविवारी मुंबई मॅरेथॉनचे मोठय़ा जल्लोषात आयोजन केले जाते. जगभरातील आघाडीचे मॅरेथॉनपटू या स्पर्धेत सहभागी होण्यासाठी मायानगरी गाठतात. मागील वर्षी करोनामुळे ही मॅरेथॉन स्पर्धा रद्द करणे भाग पडले होते. यंदा मुंबईतील करोनाचा धोका कमी होईल आणि मॅरेथॉनचे नियमितपणे आयोजन करता येईल, अशी संयोजकांना आशा होती. मात्र, करोनाचा नवा उत्परिवर्तित विषाणू ओमायक्रॉनमुळे दिवसागणिक रुग्णांच्या संख्येत वाढ होत असून परदेशी नागरिकांसाठी नियम अधिक कडक करण्यात आले आहेत.

यंदा जानेवारीच्या तिसऱ्या रविवारी (१६ जानेवारी) मुंबई मॅरेथॉनचे आयोजन करणे अशक्य असल्याचे स्पष्ट झाल्यावर संयोजकांनी ही स्पर्धा पुढे ढकलण्याचा निर्णय घेतला. फेब्रुवारी किंवा मार्चमध्ये ही स्पर्धा घेण्याचा त्यांचा मानस असून त्यांनी महाराष्ट्र सरकार आणि मुंबई महानगरपालिकेकडे परवानगीसाठी अर्जदेखील पाठवल्याचे समजते. मात्र, मुंबईतील सध्याची करोनाची स्थिती लक्षात घेता, त्यांना परवानगी मिळण्याबाबत साशंकता आहे. त्यामुळे आगामी दिवसांत या स्पर्धेबाबत काय निर्णय घेतले जातात, हे पाहणे महत्त्वाचे ठरणार आहे. 

करोना व्हायरसच्या एकामागून एक येणाऱ्या प्रकाराने संपूर्ण जगाची झोप उडवली आहे. दुसऱ्या लाटेत भारतासह जगावर वाईट परिणाम करणाऱ्या डेल्टा प्रकारातून सावरल्यानंतर, ओमायक्रॉनमुळे सध्या धोका वाढत आहे. पण आता या दरम्यान आणखी एक प्रकार समोर आला आहे, ज्याचे नाव आहे ‘डेल्टाक्रॉन’.

माध्यमांच्या वृत्तानुसार, सायप्रसमध्ये डेल्टाक्रॉन हा नवीन करोना व्हायरस प्रकार समोर आला आहे. अहवालात असे म्हटले आहे की ‘डेल्टाक्रॉन’ ची अनुवांशिक पार्श्वभूमी डेल्टा प्रकारासारखीच आहे, तसेच काही ओमायक्रॉन सारखी उत्परिवर्तन आहे. त्यामुळे याला डेल्टाक्रॉन नाव देण्यात आले आहे.

जगावरील करोनाचे संकट कमी होत नसून करोना व्हायरसचा आणखी एक प्रकार समोर आला आहे, ज्याला ‘डेल्टाक्रॉन’ असे नाव देण्यात आले आहे. सायप्रसमध्ये सापडलेल्या या नवीन प्रकाराची आतापर्यंत २५ प्रकरणे नोंदवली गेली आहेत.

तज्ञ्जांच्या म्हणण्यानुसार हे चिंतेचे कारण नाही. जेरुसलेम पोस्टने सायप्रस मेलचा हवाला देत अहवाल दिला की ११ नमुने व्हायरसमुळे रुग्णालयात दाखल झालेल्या लोकांचे होते, तर १४ सामान्य लोकसंख्येतील होते. सायप्रस विद्यापीठातील बायोटेक्नॉलॉजी आणि आण्विक विषाणूशास्त्र प्रयोगशाळेचे प्रमुख डॉ. लिओनडिओस कोस्ट्रियाकिस म्हणाले की, रूग्णालयात दाखल झालेल्या रूग्णांमध्ये उत्परिवर्तन वारंवारता जास्त होती, ज्यामध्ये नवीन प्रकार आणि रुग्णालयात दाखल होणे यांच्यातील संबंध दर्शवते.

वैद्यकीय पदव्युत्तर प्रवेशप्रक्रिया (नीट-पीजी) येत्या बुधवारपासून (१२ जानेवारी) सुरू करण्यात येईल, अशी घोषणा केंद्रीय आरोग्यमंत्री मनसुख मंडाविया यांनी रविवारी केली.  

सन २०२१-२२वैद्यकीय पदव्युत्तर प्रवेश प्रक्रिया सुरू करण्याचे अंतरिम आदेश सर्वोच्च न्यायालयाने शुक्रवारी दिले होते. या प्रवेशात इतर मागासवर्गीय (ओबीसी) उमेदवारांसाठी २७ टक्के, तर आर्थिक दुर्बल गटातील (ईडब्ल्यूएस) उमेदवारांसाठी १० टक्के आरक्षणही कायम ठेवण्याचे निर्देशही न्यायालयाने दिले होते. त्यानुसार ही प्रवेशप्रक्रिया आता १२ जानेवारीपासून सुरू होईल.

आरोग्य मंत्रालयाने निवासी डॉक्टरांना दिलेल्या आश्वासनानुसार, सर्वोच्च न्यायालयाच्या आदेशानंतर १२ जानेवारी २०२२ पासून वैद्यकीय समुपदेशन समितीद्वारे (एमसीसी) प्रवेशप्रक्रिया सुरू करण्यात येईल. त्यामुळे करोनाविरोधातील लढाईला आणखी बळ मिळेल, असे ट्वीट आरोग्यमंत्री मंडाविया यांनी केले.

 ‘नीट-पीजी’ प्रवेश परीक्षा ११ सप्टेंबर २०२१ रोजी घेण्यात आली होती. या परीक्षेचा निकाल सप्टेंबरच्या शेवटच्या आठवडय़ात जाहीर करण्यात आला. त्यानंतर सुमारे ४५ हजार पदव्युत्तर जागांसाठीच्या प्रवेशांची प्रतीक्षा विद्यार्थ्यांना होती. गेल्या महिन्यात देशभरातील विविध वैद्यकीय महाविद्यालयांच्या निवासी डॉक्टरांनी त्यासाठी आंदोलन केले होते.

चंद्राच्या पृष्ठभागावर पाणी होते, याचा पहिला प्रत्यक्ष पुरावा चीनच्या चँग-५ यानास आढळला आहे. यातून पृथ्वीचा हा उपग्रह शुष्क कसा बनला, हे समजून घेणे शक्य होणार आहे.

याबाबतचा अभ्यास शनिवारी सायन्स अ‍ॅडव्हान्सेस या नियतकालिकात प्रसिद्ध झाला आहे. त्यानुसार चीनचे हे चांद्रयान चंद्रावर ज्या ठिकाणी उतरले, तेथील पृष्ठभागावरील मातीमध्ये १२० पीपीएमपेक्षा कमी पाणी आहे. हे प्रमाण एक टन मातीमध्ये १२० ग्रॅम पाणी इतके आहे. त्याचप्रमाणे तेथील हलक्या सच्छिद्र खडकामध्ये १८० पीपीएमपेक्षा कमी पाणी दिसून आले आहे.

पृथ्वीच्या पृष्ठभागावरील माती आणि खडकांच्या तुलनेत चंद्राचा पृष्ठभाग फारच शुष्क आहे.  चंद्राच्या पृष्ठभागावरील पाण्याचे अस्तित्व हे दूरवरून निरीक्षणातून निश्चित करण्यात आले असले तरी, या यानाने आता चांद्रभूमीवरील खडक आणि मातीमध्ये पाणी असल्याच्या खुणा शोधून काढल्या आहेत. या यानावरील एका साधनाद्वारे पृष्ठभागावरील माती आणि खडकांची स्पेक्ट्रल रिफ्लेक्टन्स तपासणी करून त्याच वेळी पाण्याचे अस्तित्व शोधून काढले. हे प्रथमच घडले आहे.

काही विशिष्ट काळात चंद्राच्या बाह्य आवरणातील पाणीसाठे हे वाफेच्या स्वरूपात उडून गेल्याने चांद्रभूमी ही कोरडी होत गेली असावी, असे या अभ्यासातून पुढे येत आहे.