चालू घडामोडी आणि दिनविशेष - 01 डिसेंबर 2023

• सरकारी नोकर भरतीत महाराष्ट्र लोकसेवा आयोगाची भूमिका महत्त्वाची असते. नव्याने २२ हजार जागांची भरती करण्याकरिता राज्य सरकारने लोकसेवा आयोगाकडे मागणीपत्र नोंदविले आहे. यानुसार आता आयोगाकडून भरतीची प्रक्रिया सुरू होईल. सरकारमधील ३२ विभागांनी रिक्त जागांचे मागणीपत्र सामान्य प्रशासन विभागाकडे सादर करावे लागते. त्यानंतर जागांचे आरक्षण आणि मागणीपत्रातील जागा याचे प्रमाण याचा समतोल साधत सर्व बाबी पूर्ण करून राज्य लोकसेवा आयोगाकडे सामान्य प्रशासन विभागाकडून प्रस्ताव सादर केला जातो. आयोगाने वेळेत जाहिरात काढून परीक्षांचे वेळापत्रक तयार करून त्याची अंमलबजावणी करीत वेळेत निकाल लावणे गरजेचे आहे. यासाठी पदभरतीचा एक कालबद्ध कार्यक्रम असणे गरजेचे आहे.

रिक्त जागा भरण्यासाठी सर्वप्रथम कोणती कार्यवाही?

• शासनाचे ३२ विभाग आहेत. यात वर्ग ‘अ‘, ‘ब’, ‘क’ आणि ‘ड’ या चार श्रेणीच्या जागा भरल्या जातात. यासाठी शासनाच्या ३२ विभागांना हव्या असलेल्या जागा अथवा रिक्त पदाचा आकडा संबंधित विभाग मंत्रालयात सामान्य प्रशासन विभागास (साप्रवि) कळवतात. प्रत्येक विभागाने मागणी केलेल्या जागा विचारात घेऊन आरक्षण, समांतर आरक्षण याचे प्रमाण विचारात घेऊन प्रत्येक प्रवर्गाच्या वाट्याला येणाऱ्या जागा निश्चित केल्या जातात.याचा तक्ता तयार करून सर्व तपशिलासह राज्य लोकसेवा आयोगाकडे पाठविला जातो. आयोग प्रवर्गनिहाय जागांच्या संख्येसह इतर नियमासह तपशीलवार पदांची जाहिरात देतो. तसेच सरळसेवा भरतीसाठी क्षेत्रीय आस्थापनेला पाठवतो.

लोकसेवा आयोगाचे कर्तव्य काय असते?

• शासनात सुमारे ३२ संवर्ग म्हणजे तेवढ्या प्रकारचे अधिकारी-कर्मचारी सेवा देत असतात. वर्ग अ, वर्ग ब आणि क वर्गातील अराजपत्रित अधिकारी आणि लिपिक संवर्गातील काही जागा भरण्याचे काम आयोगाकडू पार पाडले जाते. या ३२ संवर्गापैकी काही विशेष सेवा आहेत. अभियांत्रिकी, वनसेवा, अन्न सुरक्षा इत्यादी. यासाठी आयोग पूर्व, मुख्य आणि मुलाखत अशा टप्प्यांवर परीक्षा घेते. उपजिल्हाधिकारी, तहसीलदार, वित्तसेवा अधिकारी, पोलिस उपअधीक्षक आदी पदांसाठी एकच परीक्षा घेतली जाते. पूर्व परीक्षा चाळणी परीक्षा असते. याचे गुण अंतिम यादीसाठी धरले जात नाहीत. साधारण एक परीक्षा पूर्ण करण्यासाठी आयोगाला सध्या दीड ते दोन वर्षाचा कालावधी लागतो. पूर्व परीक्षा, मुख्य परीक्षा आणि मुलाखत हे टप्पे पूर्ण झाल्यानंतर शारीरिक अर्हता आवश्यक असलेल्या पदासाठी ती तपासली जाते आणि अंतिम निकाल लावला जातो. सरळसेवा भरतीसाठी अलीकडे सरकारने नोकरभरती करणाऱ्या संस्था नेमल्या आहेत. यापू्र्वी विभागनिहाय दुय्यम सेवा निवड मंडळे होती. सरळसेवा भरतीसाठी क्षेत्रीय स्तरावरील आस्थापनेला परीक्षा घेणाऱ्या संस्था निवडण्यासाठी परवानगी दिली जाते.

अंतिम निवड झाल्यानंतर पुढे काय?

• अंतिम निवड झाल्यानंतर सर्व कागदपत्रे तपासली जातात. शैक्षणिक, अनुभव, आरक्षणाच्या प्रवर्गातील कागदपत्रे तपासून रुजू करून घेतले जाते. त्यानंतर प्रशिक्षण सुरू होते. ते पूर्ण केल्यानंतर त्या-त्या विभागात रुजू केले जाते. तेथे परिवीक्षाधीन अधिकारी (प्रोबेशनरी आफिसर) म्हणून ठराविक काळ पूर्ण केल्यानंतर त्या विभागात सेवेत कायम केले जाते.

• देशाच्या संरक्षणासाठी समर्थ अधिकारी घडविणाऱ्या राष्ट्रीय संरक्षण प्रबोधनीच्या (एनडीए ) ७५ वर्षांच्या इतिहासात दीक्षान्त संचलनात (मार्चिग) महिलांच्या बटालियनने गुरुवारी प्रथमच पदसंचलन केले. ही ऐतिहासिक घटना असल्याचे नमूद करत राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांनी महिलांच्या संचलनातील सहभागाची प्रशंसा केली.
•  देशसेवेचे स्वप्न घेऊन तीन वर्षांचे पूर्ण केलेले खडतर प्रशिक्षण, भविष्यातील आव्हानांना सक्षमपणे पेलण्याचा आत्मविश्वास बाळगत लष्करी बँड पथकाच्या ‘कदम कदम बढाये जा’ आणि ‘सारे जहाँ से अच्छा’ या गीतांच्या तालावर शिस्तबद्धरीत्या चालणारी पावले या वैशिष्टय़ांसह राष्ट्रीय संरक्षण प्रबोधिनीच्या  १४५ व्या तुकडीचे दीक्षान्त संचलन गुरुवारी दिमाखात पार पडले. राष्ट्रपती मुर्मू यांनी मानवंदना स्वीकारली. राज्यपाल रमेश बैस, सरसेनाध्यक्ष (चीफ ऑफ डिफेन्स स्टाफ) जनरल अनिल चौहान, लष्कराच्या दक्षिण मुख्यालयाचे प्रमुख लेफ्टनंट जनरल अजयकुमार सिंह, प्रबोधिनीचे कमांडंट व्हाइस अ‍ॅडमिरल अजय कोचर, उपप्रमुख मेजर जनरल मनोज डोग्रा या वेळी उपस्थित होते.
• छात्रांना संबोधित करताना राष्ट्रपती मुर्मू म्हणाल्या, की आजच्या काळातही महिलांना आवडीचे करिअर निवडण्यासाठी संघर्ष करावा लागतो. अशातच राष्ट्रीय संरक्षण प्रबोधिनीमध्ये दीक्षान्त संचलनात महिलांचा सहभाग कौतुकास पात्र आहे.   तरुणांसाठी तुम्ही एक ‘रोल मॉडेल’ आहात. ‘सेवा परमो धर्म’ हे  ब्रीद कायम स्मरणात ठेवा.
• प्रथम सिंग हा राष्ट्रपती सुवर्णपदकाचा मानकरी ठरला. जतिन कुमार रौप्यपदकाचा, तर हर्षवर्धन भोसले कांस्यपदकाचा मानकरी ठरला. ‘ज्युलियट स्क्वॉड्रन’ने ‘चीफ ऑफ स्टाफ बॅनर’ पटकाविला. त्यांना राष्ट्रपतींच्या हस्ते सन्मानित करण्यात आले.
• क्षणचित्रे :  प्रबोधिनीतील तीन वर्षांचे खडतर प्रशिक्षण पूर्ण केल्यानंतर छात्रांनी पुढील प्रशिक्षणासाठी प्रबोधिनीतील ‘अंतिम’ पाऊल ओलांडताच जल्लोष केला.

• अमेरिकेचे माजी परराष्ट्रमंत्री आणि माजी राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार हेन्री किसिंजर रिपब्लिकन पक्षाच्या रिचर्ड निक्सन आणि गेराल्ड फोर्ड यांच्या अध्यक्षपदाच्या काळात अमेरिकेच्या परराष्ट्र धोरणावर आपली छाप सोडली, ती त्यांच्या निवृत्तीनंतरही अनेक वर्षे टिकून राहिली. अमेरिकेचे परराष्ट्र धोरण किसिंजर यांच्या हातात असताना आणि नंतरही ते एकाच वेळी प्रशंसा आणि बदनामीचे धनी झाले होते.
• रिचर्ड निक्सन यांच्या अध्यक्षपदाच्या काळात किसिंजर हे अमेरिकेच्या परराष्ट्र धोरणाचे प्रमुख शिल्पकार मानले गेले. वॉटरगेट प्रकरणात निक्सन यांना राजीनामा द्यावा लागल्यानंतर त्यांनी गेराल्ड फोर्ड यांच्याबरोबरही परराष्ट्रमंत्री म्हणून काम केले. निवृत्तीनंतरच्या आयुष्यातही ते कठोर आणि ठाम मते मांडत राहिले. तीक्ष्ण बुद्धिमत्ता आणि व्यापक अनुभव यामुळे किसिंजर यांची प्रशंसा होत असतानाच, इतर देशांमध्ये विशेषत: लॅटिन अमेरिकेतील देशांमध्ये कम्युनिस्टविरोधी हुकुमशहांना दिलेल्या पािठब्यासाठी त्यांना युद्ध गुन्हेगार मानणाराही एक वर्ग आहे. व्हिएतनाम युद्धातील अमेरिकेने माघार घेण्यासाठी त्यांनी केलेल्या प्रयत्नांसाठी त्यांना १९७३मध्ये शांततेचा नोबेल पुरस्कार संयुक्तरीत्या देण्यात आला. मात्र, तो पुरस्कार सर्वात वादग्रस्त पुरस्कारांपैकी एक ठरला आणि नोबेल पुरस्कार समितीच्या दोन सदस्यांनी राजीनामा दिला. शांतता चर्चेत सहभागी असलेले उत्तर व्हिएतनामचे मुत्सद्दी ले डुक थाओ यांनाही पुरस्कार जाहीर झाला होता, मात्र त्यांनी तो नाकारला.
• गेराल्ड फोर्ड यांनी किसिंजर यांचे वर्णन ‘सुपर परराष्ट्रमंत्री’ असे केले होते, त्यांच्या स्वभावातील काटेरीपणा आणि स्वत:विषयी खात्री यांचाही उल्लेख केला होता. किसिंजर यांच्या टीकाकारांनी त्याच स्वभाववैशिष्टय़ांचे वर्णन विभ्रमित करणारी भीती (पॅरानॉय) आणि अहंकार असे केले. ‘आपण कधीही चूक करत नाही’, असेच हेन्री यांना वाटते, असे वक्तव्य फोर्ड यांनी २००६मध्ये दिलेल्या मुलाखतीत केले होते.

• भारतीय संघ शुक्रवारी ऑस्ट्रेलियाविरुद्ध चौथ्या ट्वेन्टी-२० सामन्यात मैदानात उतरेल, तेव्हा संघाचे लक्ष्य मालिका विजयाचे असणार आहे. या सामन्यात ग्लेन मॅक्सवेल खेळणार नसल्याने त्याच्या अनुपस्थितीत युवा गोलंदाजांकडून अखेरच्या षटकांमध्ये कामगिरी उंचवण्याचे लक्ष्य असेल.
• गोलंदाजांच्या कामगिरीवर लक्ष
• तिसऱ्या सामन्यात भारताचे गोलंदाज अखेरच्या दोन षटकांत ४३ धावा करण्यापासून ऑस्ट्रेलियाला रोखू शकले नाहीत. त्यामुळे ऑस्ट्रेलियाने २२३ धावांच्या आव्हानाचा पाठलाग करताना सामना जिंकला. प्रसिध कृष्णाने चार षटकांत ६८ आणि अखेरच्या षटकात २१ धावा दिल्या. दीपक चाहरचे पुनरागमन झाले असून तो नव्या चेंडूने गोलंदाजी करण्यास सक्षम आहे. तसेच, मुकेश कुमारही संघात दाखल झाला आहे. प्रसिध व आवेश खान यांच्या गोलंदाजीत फारशी विविधता पाहायला मिळाली नाही. त्याचा फायदा प्रतिस्पर्धी संघाच्या फलंदाजांनी घेतला. तसेच, दोन्ही गोलंदाजांना प्रभावी ‘यॉर्कर’ टाकता आला नाही. श्रेयस अय्यरचे पुनरागमन झाल्याने तिलक वर्माला बाहेर बसावे लागू शकते. यशस्वी जैस्वाल, ऋतुराज गायकवाड, इशान किशन, कर्णधार सूर्यकुमार यादव व रिंकू सिंह यांची निवड जवळपास निश्चित आहे.

ऑस्ट्रेलियाची मदार फलंदाजांवर

• स्टीव्ह स्मिथ, अ‍ॅडम झ्ॉम्पा मायदेशी परतले आहेत. क्रिकेट ऑस्ट्रेलियाने ट्वेन्टी-२० विश्वचषकापूर्वी कार्यभार व्यवस्थापन व तंदुरुस्ती लक्षात घेता अनेक आघाडीच्या खेळाडूंना संघात स्थान दिले नाही. आता भारतीय गोलंदाजांसमोर टिम डेव्हिड, जॉश फिलीप आणि बेन मॅकडरमॉट यांचे आव्हान असेल.

’ वेळ : सायं. ७ वा.

’ थेट प्रक्षेपण : स्पोर्ट्स १८-१, जिओ सिनेमा.

चालू घडामोडी आणि दिनविशेष - 01 डिसेंबर 2022

01 डिसेंबर चे दिनविशेष पाहण्यासाठी (येथे क्लिक करा)