चालू घडामोडी आणि दिनविशेष - 07 ऑक्टोबर 2023

• नॉर्वेमधील लेखक युआन फोस यांना यंदाचा साहित्यासाठीचा नोबेल पुरस्कार जाहीर झाला. स्टॉकहोम येथे गुरुवारी स्विडिश अकादमीने यासंबंधी घोषणा केली. फोस यांची ‘नावीन्यपूर्ण नाटके आणि गद्यलेखन’ यासाठी त्यांची या पुरस्कारासाठी निवड करण्यात आली असे पुरस्कार समितीने सांगितले.
• युआन फोस यांच्या कादंबऱ्या आणि लहान मुलांसाठी लिहिलेली पुस्तकेही मोठय़ा प्रमाणात वाखाणली गेली आहेत. त्यांच्या कथानक आणि भाषेमध्ये नॉर्वेच्या पार्श्वभूमीची पाळेमुळे दिसून येतात असे पुरस्कार समितीचे अँड्रेस ओस्लोन म्हणाले. फोस यांनी ४० नाटके व कादंबऱ्या, लघुकथा, लहान मुलांची पुस्तके, कविता आणि ललित निबंध लिहिले आहेत. ‘नोबेल समितीचा आपल्याला फोन आल्यानंतर फार आनंद झाला’, अशी प्रतिक्रिया फोस यांनी नॉर्वेची वृत्तसेवा एनआरकेशी बोलताना व्यक्त केली.
• फोस यांच्या लिखाणातून अव्यक्त भावनांना शब्दरूप मिळते असा गौरव अकादमीने केला. अकादमीचे कायमस्वरूपी सचिव मॅट्स माल्म यांनी फोस यांच्या नावाची घोषणा केली. नोबेल पुरस्काराची रक्कम ११० लाख स्विडिश क्रोनर (१० लाख डॉलर) इतकी आहे. त्याशिवाय पुरस्कारप्राप्त विजेत्यांना डिसेंबरमध्ये होणाऱ्या पुरस्कार सोहळय़ात १८ कॅरेटचे सुवर्णपदक आणि डिप्लोमाही प्रदान केला जाईल.

• आशियाई क्रीडा स्पर्धा अर्थात एशियन गेम्समध्ये याआधी भारताची सर्वोत्कृष्ट कामगिरी ही ७० पदकांची होती. यंदा मात्र भारतानं तो आकडा केव्हाच पार केला आहे. एवढंच नाही, तर एक नवा इतिहास रचत भारतानं आता पदकांची शंभरी पार केली आहे. या कामगिरीच्या रुपानं भारताच्या शिरपेचात आणखी एक मानाचा तुरा मोठ्या सन्मानानं रोवला गेला आहे. गेल्या ६० वर्षांतली ही भारताची एशियन गेम्समधली सर्वोत्तम कामगिरी ठरली आहे. आता पदकतालिकेत भारत चौथ्या क्रमांकावर विराजमान झाला आहे.
• शुक्रवारी भारताच्या भात्यात ८६ पदकं होती. काल दिवसभरात हॉकी (सुवर्णपदक), तिरंदादी (रौप्य व कांस्य पदक), ब्रिज (रौप्य), बॅडमिंटन (रौप्य) व रेसलिंग (३ रौप्य) अशा पदकांची लयलूट केली. आज सकाळी भारतीय खेळाडूंनी विजयी कामगिरी करताना तिरंदाजीत तीन, कबड्डीत दोन व बॅडमिंटन आणि पुरुष क्रिकेटमध्ये एक अशा पदकांची निश्चिती केली आहे. त्यामुळे आता भारताची पदकसंख्या शंभरीपार गेली आहे!

“आमचं स्वप्न सत्यात उतरेल याचा विचारही केला नव्हता”

• “आम्ही चीनमध्ये आशियाई स्पर्धांसाठी येताना १०० पदकांचं लक्ष्य ठेवलं होतं हे खरं आहे. पण आम्ही असा विचार केला नव्हता की आमचं स्वप्न अशा प्रकारे सत्यातही उतरेल. आता आम्ही ते अगदी सहज साध्य करत आहोत. मी देशाच्या सर्व खेळाडूंचं अभिनंदन करतो. शिवाय, सपोर्ट स्टाफ, खेळाडूंचे प्रशिक्षक या सगळ्यांच्या मदतीनेच हे लक्ष्य साध्य करणं शक्य झालं आहे”, अशी प्रतिक्रिया भारताचे आशियाई स्पर्धेतील प्रमुख भूपिंदर सिंग बाजवा यांनी दिली.

याआधीची सर्वोत्तम कामगिरी..७० पदकं!

• दरम्यान, याआधी पाच वर्षांपूर्वी जकार्तामध्ये झालेल्या आशियाई स्पर्धांमध्ये भारतानं ७० पदकं जिंकत आपली सर्वोत्तम कामगिरी नोंदनली होती. त्या वर्षी पदकांच्या बाबतीत भारत तिसऱ्या स्थानी होता. त्यानंतरच्या प्रत्येक स्पर्धेत पदकांच्या बाबतीत भारत चौथ्या किंवा पाचव्या स्थानी राहिला. या वर्षी १०० पदकांसह भारत चीन, जपान व दक्षिण कोरियापाठोपाठ चौथ्या स्थानी आहे.

• खलिस्तानी फुटीरतावादी हरदीपसिंग निज्जर याच्या हत्येबाबत वाद उद्भवल्यानंतर, भारत व कॅनडा यांच्या राजनैतिक कर्मचाऱ्यांच्या संख्येत समानता आणण्यासाठी कॅनडाने त्याच्या राजनैतिक कर्मचाऱ्यांची संख्या कमी करण्याकरिता भारताने त्या देशाला १० ऑक्टोबरची मुदत दिली होती. यानंतर, कॅनडाने भारतात नवी दिल्लीबाहेर काम करणाऱ्या त्याच्या राजनैतिक कर्मचाऱ्यांपैकी बहुतेकांना एक तर मलेशिया अथवा सिंगापूरमध्ये हलवले असल्याचे वृत्त एका माध्यमाने शुक्रवारी दिले.
• हरदीपसिंग निज्जर याच्या जूनमधील हत्येशी भारतीय हस्तकांचा संबंध असल्याचा आरोप कॅनडाचे पंतप्रधान जस्टिन ट्रुडो यांनी केल्यानंतर राजनैतिक वाद उद्भवला होता. त्यातून, कॅनडाने त्याच्या राजदूतावासातील कर्मचाऱ्यांची संख्या कमी करावी, असे भारताने या आठवडय़ाच्या सुरुवातीला सांगितले होते. त्यानंतर कॅनडातील ‘सीटीव्ही न्यूज’ या खासगी दूरचित्रवाहिनीने हे वृत्त प्रसिद्ध केले आहे. भारताने ट्रुडो यांचे आरोप ‘हास्यास्पद’ व ‘प्रेरित’ असल्याचे सांगून फेटाळले होते.
• कॅनडात भारतीय राजनैतिक अधिकाऱ्यांची संख्या जितकी आहे, तितकीच कॅनडाने त्याच्या भारतातील राजनैतिक अधिकाऱ्यांची संख्या कमी करावी यासाठी भारत सरकारने कॅनडाला १० ऑक्टोबर ही मुदत दिली असल्याचे वृत्त सीटीव्ही न्यूजने सूत्रांच्या हवाल्याने दिले.
•  भारताच्या अटीनुसार कॅनडाच्या ४१ राजनैतिक कर्मचाऱ्यांना बाहेर जावे लागेल, असे पूर्वीच्या वृत्तात म्हटले होते, मात्र भारताने ही संख्या केवळ बरोबरीत आणण्यास सांगितले असल्याची माहिती सूत्रांनी या वाहिनीला दिली. ‘भारतात नवी दिल्लीबाहेर काम करणाऱ्या बहुतांश कॅनडियन राजनैतिक कर्मचाऱ्यांना एक तर क्वालालंपूर किंवा सिंगापूरला हलवण्यात आले आहे,’ असे या वृत्तात म्हटले आहे.

• सध्या भारतातील रेल्वेचे जाळे अधिक मजबूत होताना दिसत आहे. तसेच शहरी भागांमध्ये मेट्रोचे जाळे मोठ्या प्रमाणात विस्तारत आहे. देशातील अनेक शहरांमध्ये मेट्रो सुरु झाली आहे. तसेच नवीन मेट्रो मार्गिका सुरू करण्याचे काम सुरु आहे. आता मेट्रोमधून प्रवास करणाऱ्या प्रवाशांसाठी एक आनंदाची बातमी आहे. दिल्ली मेट्रो कार्पोरेशन (DMRC) ने व्हॉट्सअ‍ॅपवर आधारित तिकीट सर्व्हिसचा अधिक विस्तार केला आहे. ही तिकीट सिस्टीम जून महिन्यामध्ये एअरपोर्ट एक्सप्रेस लाइनवर लॉन्च करण्यात आली होती. या सर्व्हिसला मिळालेल्या जबरदस्त प्रतिसादामुळे डीएमआरसीने आता गुरुग्राम रॅपिड मेट्रोसह दिल्ली- एनसीआरमधील सर्व लाइन्सवर या तिकीट सर्व्हिस सिस्टीमची सुरुवात केली आहे. ही सर्व्हिस मेटा आणि त्याची अधिकृत भागीदार असलेल्या Pelocal Fintech Pvt. Ltd च्या मदतीने सुरु केली गेली आहे.
• ”व्हॉट्सअ‍ॅप हे सर्वात जास्त लोकप्रिय असलेले मेसेजिंग प्लॅटफॉर्म आहे. भारतीयांच्या अधिक आवडीचे प्लॅटफॉर्म आहे. आता मेट्रोचे तिकीट खरेदी करणे एखाद्या मीटरला किंवा कुटुंबातील सदस्याला मेसेज करण्याइतके सोपे झाले आहे. आम्हाला विश्वास आहे की, ही सिस्टीम प्रवासासाठी दिल्ली मेट्रोचा वापर करण्यासाठी प्रोत्साहित करतील.” असे डीएमआरसीचे मॅनेजिंग डायरेक्टर विकास कुमार म्हणाले.
• जूनमध्ये सुरू करण्यात आलेल्या या सिस्टीमचा फायदा परिसरातील हजारी प्रवाशांना होत आहे. मेट्रो तिकीट खरेदी करण्यासाठी प्रवाशांना +९१ ९६५०८५५८०० या नंबरवर ‘hi’ असा एक मेसेज पाठवावा लागेल. तसेच तिकीट खरेदी करण्यासाठी सोप्या पद्धतीने QR कोड देखील स्कॅन करू शकतात. वापरकर्त्यांच्या सोयीसाठी व्हॉट्सअ‍ॅप चॅटबॉट हिंदी आणि इंग्रजीमध्ये उपलब्ध आहे. ही सिस्टीम आता १२ मेट्रो लाइन्सपर्यंत पसरली आहे. ज्यामध्ये २८८ मेट्रो स्टेशनचा समावेश आहे. तसेच प्रवासी आता घरी बसल्या बसल्या देखील तिकीट खरेदी करू शकतात.

१. या सिस्टीमचा वापर करणारा वापरकर्ता एका वेळी ६ QR तिकीट जनरेट करू शकतो.
२. सर्व मेट्रो लाइन्ससाठी सकाळी ९ ते संध्याकाळी ६६ या वेळेत तिकीट खरेदी
३. एअरपोर्ट लाइनसाठी सकाळी ४ ते रात्री ११ पर्यंत तिकीट बुक केले जाऊ शकते.
४. एकदा बुक केलेलं तिकीर रद्द करता येणार नाही.
५. डेबिट किंवा क्रेडिट कार्डावरून व्यवहार केल्यास सुविधा शुल्क आकारले जाईल.
६. युपीआय आधारित व्यवहारांवर सुविधा शुल्क लागणार नाही.

• भारताच्या चंद्रयान-३ मोहिमेतील विक्रम लँडर आणि प्रज्ञान रोव्हर हे चांद्रभूमीवर निद्रावस्थेत गेल्यानंतर आता ते पुन्हा जागृती होण्याची कोणतीही शक्यता दिसत नाही, असे एका ज्येष्ठ अंतराळ शास्त्रज्ञाने शुक्रवारी सांगितले. त्यामुळे ही मोहीम आता जवळपास संपुष्टात आल्याचे संकेत मिळत आहेत.
• अंतराळ आयोगाचे सदस्य आणि भारतीय अवकाश संशोधन संस्थेचे (इस्रो) माजी अध्यक्ष ए. एस. किरणकुमार यांनी सांगितले की, हे लँडर आणि रोव्हर पुन्हा कार्यरत होण्याची शक्यता दिसत नाही. तसे जर व्हायचे असते तर, आतापर्यंत झाले असते. आता ते घडण्याची कोणतीही शक्यता नाही.किरणकुमार हे चंद्रयान-३ मोहिमेत सक्रिय सहभागी होते.चंद्रावर नवा दिवस सुरू झाल्यानंतर इस्रोने २२ सप्टेंबर रोजी म्हटले होते की, सौर ऊर्जेवर चालणारे विक्रम लँडर आणि प्रज्ञान रोव्हर यांना पुन्हा कार्यान्वत करण्याचे प्रयत्न सुरू आहेत. त्यांच्याकडून अद्याप तरी कोणतेही संकेत मिळालेले नाहीत. त्यांच्याशी संपर्क प्रस्थापित करण्याचे प्रयत्न सुरू आहेत.
• २३ ऑगस्ट रोजी चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर चंद्रयान-३ चे विक्रम लँडर यशस्वीरीत्या उतरले होते. चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर लँडर उतरणारा भारत हा पहिलाच देश ठरला आहे. त्याचप्रमाणे चांद्रभूमीवर सॉफ्ट लँडिंग साध्य करणारा भारत हा अमेरिका, सोव्हिएत रशिया महासंघ (तत्कालीन) आणि चीननंतर चौथा देश ठरला आहे.

• यंदाच्या नोबेल पुरस्कारांची घोषणा होण्यास सुरुवात झाली आहे. वैद्यक, भौतिक आणि रसायनशास्त्रातील नोबेल पुरस्कारांची घोषणा केल्यानंतर आज शांततेच्या नोबेल पुरस्काराची घोषणा करण्यात आली. इराणमधील महिलांवर होत असलेल्या अत्याचारांविरोधात आवाज उठवणाऱ्या आणि तिथल्या महिलांसाठी गेल्या अनेक वर्षांपासूनल लढत असलेल्या मानवाधिकार कार्यकर्त्या नर्गिस मोहम्मदी यांना यंदाचा शांततेचा नोबेल पुरस्कार जाहीर झाला आहे. नर्गिस मोहम्मदी या गेल्या अनेक वर्षांपासून इराणमध्ये मानवी हक्क आणि स्त्रियांवरील अत्याच्यारांविरोधात लढत आहेत. त्यांच्या लढ्याला सलाम करण्यासाठी त्यांना २०२३ चं शांततेचं नोबेल जाहीर करण्यात आलं आहे.
• नर्गिस मोहम्मदी यांना इराण सरकारने आतापर्यंत १३ वेळा अटक केली आहे. तरी बलाढ्य इराण सरकार त्यांना रोखू शकलं नाही. उलट प्रत्येक कारवाईनंतर त्या अधिक आक्रमकपणे लढा देऊ लागल्या. त्यांना १५४ चाबकाचे फटके मारण्याची शिक्षादेखील झाली. या शिक्षेलादेखील त्यांनी हसत हसत तोंड दिलं. तसेच त्यांना ३१ वर्षांच्या तुरंगवासाची शिक्षा सुनावण्यात आली आहे. नर्गिस मोहम्मदी यांना जगातला सर्वोच्च मानला जाणारा नोबेल पुरस्कार जाहीर झाला आहे. परंतु, हा पुरस्कार स्वीकारायला त्या ओस्लोला (नॉर्वेची राजधानी) जाऊ शकणार नाहीत. कारण सध्या त्या तुरुंगात आहेत.
• यंदाचं शांततेचं नोबेल जाहीर करताना नोबेल समितीने म्हटलं आहे की, नर्गिस मोहम्मदी यांचा संघर्ष खूप मोठा आहे. आपल्या लढाईच्या बदल्यात त्यांनी खूप मोठी किंमत मोजली आहे. फ्रंट लाइन डिफेंडर्स राइट्स ऑर्गनायजेशन या संघटनेसाठी त्या काम करत आहेत. या संघटनेनं म्हटलं आहे की, इराणी मानवाधिकार कार्यकर्त्या नर्गिस मोहम्मदी सध्या तेहरानच्या एव्हिन तुरुंगात शिक्षा भोगत आहेत. इराणी सरकारविरोधात खोटा प्रचार केल्याचा त्यांच्यावर आरोप आहे.
• इराणमधल्या महिलांना सन्मानाने जगता यावं, यासाठी गेल्या अनेक वर्षांपासून नर्गिस मोहम्मदी यांचा इराणी राजवटीविरोधात लढा सुरू आहे. मोहम्मदी या इराणी महिलांचे हक्क आणि स्वातंत्र्य हिरावणाऱ्या नियमांना आव्हान देतात. त्याविरोधात त्यांनी अनेकदा आंदोलनं केली, आवाज उठवला. महिलांचं अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य आणि मानवी अधिकारांसाठी त्या तिथल्या राजवटीविरोधात उभ्या ठाकल्या आहेत. त्यांच्या या संघर्षाचा सन्मान करण्यासाठी नोबेल समितीने त्यांना यंदाचा नोबेल शांतता पुरस्कार जाहीर केला आहे.

चालू घडामोडी आणि दिनविशेष - 07 ऑक्टोबर 2022

०७ ऑक्टोबर चे दिनविशेष पाहण्यासाठी (येथे क्लिक करा)