चालू घडामोडी आणि दिनविशेष - 31 मे 2023

• गतविजेत्या भारतीय कनिष्ठ हॉकी संघाने कमालीचे सातत्य दाखवत थायलंडचा १७-० असा धुव्वा उडवला. या दणदणीत विजयासह भारतीय कनिष्ठ संघाने आशिया चषक हॉकी स्पर्धेच्या उपांत्य फेरीत प्रवेश केला आणि याच वर्षी डिसेंबरमध्ये मलेशियात होणाऱ्या कनिष्ठ विश्वचषक हॉकी स्पर्धेसाठी पात्रताही सिद्ध केली.
• भारताचा ‘अ’ गटातील हा अखेरचा सामना होता. भारतीय संघ गटात १० गुणांसह अव्वल स्थानावर आहे. गटातील पाकिस्तान दुसरा अपराजित संघ असून, त्यांचा अखेरचा सामना जपानशी होणार आहे. या सामन्यानंतर गटातील क्रमवारी निश्चित होईल.
• थायलंडवरील विजयात भारताकडून अंगद बीस सिंगने (१३ व्या मिनिटाला, ३३ व्या मि., ४७ व्या मि., ५५ व्या मि.) सर्वाधिक चार गोल केले. त्याला उत्तम सिंग (२४ व्या मि., ३१ व्या मि.), अमनदीप लाक्रा (२६ व्या मि., २९ व्या मि.) यांनी प्रत्येकी दोन, तर योगेम्बर रावत (१७ व्या मि.), अराइजित सिंग हुंडल (३६ व्या मि.), विष्णुकांत सिंग (३८ व्या मि.), बॉबी सिंग धामी (४५ व्या मि.), शारदानंद तिवारी (४६ व्या मि.), अमनदीप (४७ व्या मि.), रोहित (४९ व्या मि.), सुनीत लाक्रा (५४ व्या मि.) आणि राजिंदर सिंग (५६ व्या मि.) यांनी प्रत्येकी गोल करून सुरेख साथ केली.

• आसाममधील गुवाहाटीला पश्चिम बंगालमधील न्यू जलपैगुडीशी जोडणाऱ्या ईशान्य भारतासाठीच्या पहिल्या वंदे भारत एक्सप्रेसला पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी सोमवारी दूरसंवाद कार्यक्रमाद्वारे हिरवा झेंडा दाखवला.गुवाहाटी स्थानकावरून या गाडीला रवाना करण्यासाठी पंतप्रधानांनी पडद्यावर प्रतीकात्मक हिरवा झेंडा दाखवला. रेल्वेमंत्री अश्विनी वैष्णव, आसामचे राज्यपाल गुलाबचंद कटारिया व मुख्यमंत्री हिमंत बिस्व शर्मा या वेळी उपस्थित होते. गुवाहाटी व न्यू जलपैगुडीदरम्यानच्या या अर्ध अतिजलद (सेमी हायस्पीड) गाडीमुळे आसाम व पश्चिम बंगालमधील संपर्क आणखी वेगवान होणार आहे.
• या वंदे भारत एक्सप्रेसमुळे ईशान्य भारतातील पर्यटन, शिक्षण, व्यापार आणि रोजगाराच्या संधींना चालना मिळेल, असे पंतप्रधान याप्रसंगी म्हणाले.
• गेल्या नऊ वर्षांमध्ये ईशान्य भारतातील सर्व राज्ये रेल्वेच्या जाळय़ाने जोडली गेल्यामुळे, या भागात पायाभूत सोयींचा विकास झाल्याचे मोदी यांनी सांगितले. हा विकास कुठल्याही भेदभावाशिवाय सर्वासाठी असून, त्यातून खरा सामाजिक न्याय व सर्वधर्मसमभाव प्रतिबिंबित झाला असल्याचेही ते म्हणाले.
• गुवाहाटी- न्यू जलपैगुडी वंदे भारत एक्सप्रेस हा प्रवास ५ तास ३० मिनिटांत पूर्ण करणार आहे. सध्या या मार्गावरील सर्वात जलद गाडीला हेच अंतर कापण्यास साडेसहा तास लागतात. या अत्याधुनिक रेल्वेगाडीमुळे या भागातील लोकांना वेगवान व सुखकारक प्रवासचे साधन उपलब्ध होणार असून, या भागातील पर्यटनालाही चालना मिळणार आहे.
• पंतप्रधानांनी याप्रसंगी नव्याने विद्युतीकरण झालेल्या १८२ किलोमीटरच्या रेल्वेमार्गाचे लोकार्पण केले, तसेच आसाममधील लुमिडग स्थानकावरील डेमू- मेमो शेडचे उद्घाटनही केले.

• सतीश धवन अवकाश केंद्रातून सोमवारी भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेच्या (इस्रो) जीएसएलव्ही-एफ१२ चे यशस्वी प्रक्षेपण करण्यात आले. या अग्निबाणाच्या सहाय्याने एनव्हीएस-०१ हा दिशादर्शक उपग्रहाच्या दुसऱ्या पिढीतील (२जी) उपग्रह नियोजित कक्षेत सोडण्यात यश आले. यासाठी क्रायोजेनिक इंजिनाचा वापर करण्यात आला. या यशस्वी प्रक्षेपणानंतर इस्रोचे अध्यक्ष एस सोमनाथ यांनी या मोहिमेत सहभागी असलेल्या संशोधक आणि तंत्रज्ञांचे अभिनंदन केले.
• सकाळी १० वाजून ४२ मिनिटे या निर्धारित वेळेला २७.५ तासांच्या उलटगणतीनंतर ५१.७ मीटर उंचीच्या आणि तीन टप्प्यांच्या जीएसएलव्ही-एफ१२ या अग्निबाणाचे प्रक्षेपण करण्यात आले. हे जीएसएलव्हीचे १५ वे उड्डाण होते. त्याच्या सहाय्याने सोडण्यात आलेला एनव्हीएस-०१ हा दिशादर्शक उपग्रह भारताच्या प्रादेशिक दिशादर्शन प्रणालीमध्ये अधिक सुधारणा करेल. त्याद्वारे अधिक अचूक आणि वास्तव वेळेचे दिशादर्शन समजण्यात मदत होईल.
• दुसऱ्या पिढीतील दिशादर्शक उपग्रह मालिका महत्त्वाची समजली जाते. ही जीपीएसप्रमाणे काम करणारी भारतीय प्रादेशिक उपग्रह दिशादर्शक प्रणाली आहे. ही प्रणाली २० मीटर अंतराइतके अचूक अंतर कळवते तसेच ५० नॅनोसेकंदाइतकी अचूक वेळ कळवते

• ISRO – इस्रोची महत्त्वकांक्षी मोहिम म्हणून चांद्रयान ३ कडे बघितले जात आहे. चंद्रावर अलगद यान उतरवणे आणि त्यामधून रोव्हरने बाहेर येत चांद्र भूमीवर संचार करणे अशी ही मोहिम असणार आहे. ही मोहिम यशस्वी झाली तर चंद्रावर रोव्हर धावणारा भारत हा जगातील चौथा देश ठरणार आहे. याआधी रशिया, अमेरिका आणि चीनने ही तंत्रज्ञानाची कमाल केली आहे.
• २०१९ च्या जुलैमध्ये चांद्रयान २ मेहिमेत इस्रोने असाच प्रयत्न केला होता. एक उपग्रह चंद्राभोवती प्रक्षेपित केला होता, जो अजुनही चंद्राभोवती फिरत असून चंद्राचा नकाशा तयार करण्याचे तसंच चंद्रावरील खनिज-मुलद्रव्य, चंद्राभोवती असलेल्या अवकाशातील घडामोडींबद्दलची माहिती गोळा करत आहे. या मोहिमेत चंद्रावर ‘विक्रम’ नावाचा लँडर – यान उतरवण्याचा प्रयत्न केला. याच लँडरमधून ‘प्रज्ञान’ नावाचा रोव्हर बाहेर पडणार होता. मात्र विक्रम यान अलगद न उतरता चंद्रावर आदळले होते आणि त्याचे तुकडे झाले होते.

चांद्रयान ३ मोहिम कशी आहे?

• आता चांद्रयान ३ मोहिमेच्या माध्यमातून हाच प्रयत्न इस्रो करणार आहे. यावेळी सुमारे १७५२ किलो वजनाा लँडर हा चांद्र भूमीवर उतवण्याचा प्रयत्न इस्रो करणार आहे. यामध्ये २६ किलो वजनाचा रोव्हर नंतर चांद्रभूमीवर संचार करणार असं नियोजन आहे. इस्रोचा शक्तीशाली प्रक्षेपक, ज्याला बाहुबली यानावानेही ओळखले जाते अशा LVM3 मधून हे चांद्रयान ३ चंद्राकडे धाडले जाणार आहे. चंद्रावर लँडर-यान आणि रोव्हर उतरवत चांद्र भूमीचा प्रत्यक्ष अभ्यास करण्यााचा इस्रोचा प्रयत्न असणार आहे. एकुण १४ दिवस रोव्हर चंद्राच्या भूमीवरचा संचार करेल असेही नियोजन आहे.

• पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी २८ मे रोजी नवीन संसदेचं उद्घाटन केलं. या उद्घाटनाचे व नवीन संसद भवनाचे फोटो व व्हिडीओ सोशल मीडियावर चांगलेच चर्चेत आहेत. या नवीन भव्यदिव्य संसदेबद्दलची चर्चा ऐकल्यानंतर सर्वसामान्य नागरिकांनाही इथे भेट द्यावीशी वाटते. तुम्हालाही संसद आतून पाहायची असेल, संसदेचे कामकाज पाहायचे असेल, तर त्यासाठी प्रक्रिया काय असते आणि एंट्री पास कसा बनवला जातो, ते जाणून घेऊयात.

संसदेत कुणीही जाऊ शकतं का?

• ‘एबीपी न्यूज’ने दिलेल्या वृत्तानुसार, तुम्ही हवं तेव्हा संसदेत जाऊ शकत नाही. संसदेत जाण्यासाठी एक वेगळी प्रक्रिया असते, ज्याद्वारे तुम्हाला प्रवेश दिला जातो. नवीन संसदेत सामान्य लोकांच्या प्रवेशाबाबत कोणतीही अधिसूचना आलेली नाही, परंतु संसदेच्या कामकाजादरम्यान लोक संसदेत जाऊ शकतात. संसदेत सामान्य लोकांना संसदेचे कामकाज पाहण्यासाठी प्रवेश दिला जातो, ज्यासाठी सभागृहात एक प्रेक्षक गॅलरी आहे, तिथून लोक सभागृहाचे कामकाज पाहू शकतात. अशाच व्यवस्थेच्या माध्यमातून लोकांना नवीन संसदेचं कामकाजही पाहता येईल, असं म्हटलं जात आहे. त्यामुळे याबद्दल माहिती येईपर्यंत प्रतीक्षा करावी लागेल.

संसदेत प्रवेश कसा मिळतो?

• सभागृहाचे कामकाज पाहण्यासाठी संसदेत प्रवेश करण्यासाठी पास काढावा लागतो. तो एकट्या व्यक्तीसाठी किंवा ग्रुपसाठीही बनवता येतो. काही वेळा शाळकरी मुलांनाही संसदेत नेलं जातं, त्यांच्यासाठी वेगळा पास बनवला जातो. हे पास संसद सचिवालयातून बनवले जातात. तसेच, तुम्ही कोणत्याही खासदारामार्फतही संसदेत जाऊ शकता. त्यासाठी त्या भागातील खासदाराशी बोलू शकता. खासदाराने शिफारस केल्यास तुम्हाला संसदेत जाण्यासाठी पास मिळू शकतो.

संसद संग्रहालयासाठी पासची गरज नाही

• तुम्हाला संसद संग्रहालयाला भेट द्यायची असेल तर तुम्ही यासाठी थेट प्रवेश घेऊ शकता. यासाठी तुम्हाला वेगळ्या पासची गरज नाही आणि सुट्टीचे दिवस वगळता तुम्हाला हे संग्रहालय पाहता येऊ शकतं. इथे तुम्हाला संसद आणि पंतप्रधानांशी संबंधित अनेक महत्त्वाच्या वस्तू पाहायला मिळतात. दुसरीकडे सध्या नवीन संसदेत सामान्य लोकांना जाता येईल की नाही, याबाबत कोणतीही माहिती समोर आलेली नाही.

• आज भारताने आणखी एका कृत्रिम उपग्रहाचे यशस्वी प्रक्षेपण केलं आहे. ISRO – इस्रोच्या GSLV F12 या प्रक्षेपकाने-रॉकेटने NVS-01 हा दिशादर्शक उपग्रह २५२ किलोमीटर या नियोजित उंचीवर अपेक्षित वेगासह यशस्वीरित्या प्रक्षेपित केला. NVS-01 हा उपग्रह IRNSS-1G या उपग्रहाची जागा घेणार आहे. भारतीय उपखंडात संरक्षण क्षेत्र आणि नागरी वापराकरता दिशादर्शक म्हणून या उपग्रहाचा वापर होणार आहे. स्वदेशी बनावटीची ही दिशादर्शक प्रणाली अमेरिकेच्या जीपीएस प्रमाणे काम करत आहे. NVS-01 प्रमाणे याआधीच सहा उपग्रह हे कार्यरत आहेत.
• दोन वर्षांपूर्वी म्हणजेच २१ ऑगस्ट २०२१ ला GSLV या रॉकेटच्या शेवटच्या टप्प्यात बिघाड झाला होता, शेवटचा क्रोजेनिक इंजिनाचा टप्पा हा सुरु झाला नव्हता, त्यामुळे ते प्रक्षेपण अयशस्वी झाले होते. त्यामुळे अशाच GSLV चे प्रक्षेपण आज होणार असल्यानं इस्रोमध्ये आज काहीसे तणावाचे वातावरण होते. त्यातच आज सकाळी १०.१२ मिनिटांनी होणारे प्रक्षेपण तांत्रिक कारणामुळे अर्धा तास उशीरा करण्याचे निश्चित झाले.
• मात्र GSLV F12 चे प्रक्षेपकाने अचुक काम केले आणि उपग्रह अचुकरित्या नियोजित ठिकाणी प्रक्षेपित केला गेला. इस्रोचे अध्यक्ष एस सोमनाथ यांनी याबद्द्ल सर्वांचे अभिनंदन केले. दर महिन्याला एक याप्रमाणे इस्रोचे सध्याचे उपग्रह प्रक्षेपण सुरु असून यापुढील काळात आणखी मोहिमा पार पाडणार असल्याचं इस्रोच्या अध्यक्षांनी स्पष्ट केलं आहे. यामध्ये महत्त्वाकांक्षी भारतीय अंतराळवीर अवकाशात पाठवणारी ‘गगनयान’ चाचणी मोहिमही लवरकरच पार पाडणार असल्याचं यावेळी त्यांनी सांगितलं.

चालू घडामोडी आणि दिनविशेष - 31 मे 2022

३१ मे चे दिनविशेष पाहण्यासाठी (येथे क्लिक करा)