चालू घडामोडी आणि दिनविशेष - 03 ऑक्टोबर 2023

• अनेक प्रमुख खेळांत भारताकडून निराशाजनक कामगिरी होत असताना रोलर स्केटिंग या देशात अनोळखी असलेल्या क्रीडा प्रकारात सोमवारी भारताला अनपेक्षित यश मिळाले. भारताच्या स्पीड स्केटर्सनी दोन कांस्यपदकांची कमाई केली.पुरुष आणि महिलांच्या तीन हजार मीटर सांघिक रिले प्रकारात भारताने ही पदके मिळवली. कार्तिका जगदीश्वरन, हिरल साधू आणि आरथी कस्तुरी राज यांनी भारताला पहिले कांस्यपदक मिळवून दिले. त्यानंतर आनंद कुमार वेलकुमार, सिद्धांत कांबळे, विक्रम इंगळे यांनी चार मिनिटे १०.१२८ सेकंद अशी वेळ देत दुसरे कांस्यपदक मिळवले.
• रोलर स्केटिंगचा २०१०च्या आशियाई क्रीडा स्पर्धेपासून समावेश झाला. त्या पहिल्या स्पर्धेत अनुप कुमार यामा एकेरीच्या फ्री-स्केटिंग प्रकारात कांस्यपदकाचा मानकरी ठरला होता. त्यानंतर अवनी पांचाळसह दुहेरीतही कांस्यपदकाची कमाई केली होती. पण, त्यानंतर भारतीय पदकापासून वंचितच राहिले होते.महिला संघाने सर्वप्रथम कांस्यपदक मिळवताना चार मिनिटे ३४.८६१ सेकंद अशी वेळ दिली. या पदकाने आमच्यासाठी संधींचे अनेक दरवाजे उघडले जातील. भारतात अजूनही या खेळाकडे फारसे लक्ष दिले जात नाही. अर्थात, हा ऑलिम्पिक खेळ नसल्याचा फटकाही बसतो, अशी भावना आरथीने व्यक्त केली.
• पुरुष संघाने पात्रता फेरीत चार मिनिटे १५.१२६ सेकंद अशी वेळ दिली होती. अंतिम फेरीत भारतीय त्रिकुटाने आपली कामगिरी उंचावत कांस्यपदकापर्यंत मजल मारली.

• विरोधी पक्षांचे उमेदवार मोहम्मद मुईझ हे मालदीवच्या राष्ट्राध्यक्षपदाची निवडणूक जिंकले आहेत. त्यांना ५३ टक्क्यांहून अधिक मते मिळाल्याचे वृत्त स्थानिक माध्यमांनी दिले. ही निवडणूक म्हणजे एकप्रकारे हिंद महासागरातील या द्वीपकल्प राष्ट्रावर कोणत्या प्रादेशिक सत्तेचे वर्चस्व राहील- भारत की चीन- या मुद्दय़ावरील सार्वमत ठरली होती.
• सध्याचे अध्यक्ष इब्राहिम मोहम्मद सोलिह यांना ४६ टक्के मते मिळाली असून, मुईझ हे १८ हजारांहून अधिक मतांनी विजयी झाले असल्याचे वृत्त ‘मिहारू न्यूज’ने दिले. ‘आजच्या निकालाने आम्हाला देशाचे भवितव्य निर्माण करण्याची संधी आणि मालदीवचे स्वातंत्र्य सुनिश्चित करण्याची ताकद मिळाली आहे. आम्ही आमचे मतभेद बाजूला ठेवून एकत्र येण्याची वेळ आली आहे’, असे मुईझ यांनी विजयानंतर केलेल्या वक्तव्यात सांगितले. सोलिह यांनी माजी अध्यक्ष अब्दुल्ला यामीन यांना तुरुंगातून बाहेर काढून नजरकैदेत ठेवावे, अशी विनंतीही त्यांनी केली.
• २०१८ साली निवडून आलेले सोलिह यांनी भारताला देशात अर्निबध वावर करण्याची मोकळीक दिल्याचा आरोप मुईझ यांनी केला होता. मुईझ यांचा पीपल्स नॅशनल काँग्रेस हा पक्ष पूर्णपणे चीनधार्जिणा मानला जातो. मालदीवमध्ये भारतीय लष्कराची उपस्थिती ही केवळ दोन सरकारांमधील करारानुसार जहाजबांधणीची गोदी बांधण्याकरिता होती आणि आपल्या देशाच्या सार्वभौमत्वाचा भंग होणार नाही असे सोलिह यांनी वारंवार सांगितले होते. याउलट, आपण ही निवडणूक जिंकल्यास  भारतीय फौजांना मालदीवमधून हटवू आणि मोठय़ा प्रमाणात भारताला अनुकूल असलेल्या देशाच्या व्यापार संबंधांचे संतुलन साधू, असे आश्वासन मुईझ यांनी दिले होते.

• चंद्राच्या पृष्टभागावर सूर्यास्त होताच, भारताच्या चांद्रयान-3 मोहिमेचा ऐतिहासिक लँडिंग पॉईंट ‘शिवशक्ती’ येथे पुन्हा अंधार झाला आहे. यापुढील १४ दिवस चंद्रावर मिट्ट काळोख असणार आहे. यापूर्वी जेव्हा चंद्रावर सूर्यास्त झाला होता तेव्हा विक्रम व प्रज्ञानला स्लीप मोड वर टाकण्यात आले होते. ३० सप्टेंबरला सूर्योदय होताच चांद्रयान ३ च्या दोन्ही शिलेदारांना पुनरुज्जीवित करण्याचा प्रयत्न झाला पण याला यश आले नाही. आता पुन्हा एकदा चंद्रावर काळोख होणार असताना विक्रम व प्रज्ञान पुन्हा सुरु होण्याच्या आशा सुद्धा मावळल्या आहेत.
• भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेने (इस्रो) प्रक्षेपित केलेल्या चांद्रयान-3 मोहिमेने २३ ऑगस्ट रोजी चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवीय क्षेत्राजवळ यशस्वीरित्या उतरवले होते. अशाप्रकारे दक्षिण ध्रुवावर सॉफ्ट लँडिंग करणारा भारत हा पहिला देश ठरला होता. यानंतर केंद्र सरकारने चांद्रयानाच्या लँडिंगच्या पॉईंटला ‘शिवशक्ती पॉइंट’ असे नाव देण्यात आले होते. हा पॉईंट चंद्राच्या उत्तर ध्रुवापासून अंदाजे ४,२०० किलोमीटर अंतरावर, मॅंझिनस सी आणि सिम्पेलियस एन क्रेटर्सच्या मध्ये वसलेला आहे. या मोहिमेतील महिला शास्त्रज्ञांच्या महत्त्वपूर्ण भूमिकेचे कौतुक करण्यासाठी या ठिकाणाला ‘शिवशक्ती’ हे नाव देण्यात आले.
• लँडर विक्रम आणि प्रज्ञान रोव्हरने चंद्रावर नियोजित दोन आठवड्यांचे संशोधन कार्य राबवताना काही महत्त्वपूर्ण प्रयोग केले आणि त्यातून मौल्यवान डेटा गोळा केला. चंद्राच्या पृष्ठभागावरील थर्मोफिजिकल एक्सपेरिमेंट (ChaSTE) नावाच्या ऑनबोर्ड पेलोडचे ऑपरेशन राबवून विक्रम लॅण्डरने प्रथमच चंद्राच्या मातीचे तापमान वेगवेगळ्या स्तरावर मोजले.
• चंद्रावर सूर्यास्त झाल्यावर तापमान अत्यंत थंड झाले होते. यामध्ये विक्रम व प्रज्ञानचे पार्ट्स सुद्धा थंड पडले होते. आता विक्रम व प्रज्ञानचे काम थांबले असले तरी चांद्रयान-3 द्वारे गोळा केलेल्या डेटाचे विश्लेषण आणि अभ्यास सुरू राहील असे इस्रोतर्फे सांगण्यात आले आहे.

• जागतिक पातळीवर सर्वोच्च स्थान असणाऱ्या नोबेल पारितोषिकांची घोषणा होण्यास सुरुवात झाली असून पहिलं नोबेल पारितोषिक वैद्यक क्षेत्रासाठी जाहीर झालं आहे. करोना लस संशोधनात मोलाची कामगिरी बजावणारे शास्त्रज्ज्ञ कॅटलिन करिको व ड्र्यु वेसमन यांना या वर्षीचा वैद्यकशास्त्रातील नोबेल पुरस्कार जाहीर झाला आहे. स्विडनच्या कॅरिलोन्स्का संस्थेच्या नोबेल परिषदेकडून करिको व ड्र्यु वेसमन यांच्या नावांची घोषणा करण्यात आली आहे.
• यंदाच्या वर्षीच्या नोबेल पुरस्करांची घोषणा होण्यास वैद्यकशास्त्रातील पुरस्काराने सुरुवात झाली आहे. येत्या काही दिवसांत विज्ञान, साहित्य, अर्थशास्त्र व शांततेच्या क्षेत्रात उल्लेखनीय कामगिरी करणाऱ्या दिग्गजांना या पुरस्कारांची घोषणा केली जाणार आहे. १९०१ साली हे पुरस्कार देण्यास सुरुवात झाली. सर अल्फ्रेड नोबेल यांच्या स्मृतीप्रीत्यर्थ हे पुरस्कार दरवर्षी दिले जातात.
• या वर्षी सर अल्फ्रेड नोबेल यांच्या पुण्यतिथीच्या दिवशी १० डिसेंबर रोजी स्टॉकहोममध्ये एका समारंभात स्विडनच्या राजाच्या हस्ते हे पुरस्कार प्रदान केले जातील.

• गणेश विसर्जन मिरवणुकीतील लेझर बीममुळे अनेकांच्या डोळ्यांना इजा झाल्याचे समोर आले आहे. पुण्यात लेझर बीममुळे नेत्रपटलाला इजा झाल्याची सुमारे १५ प्रकरणे समोर आली आहेत. त्यातील काही गंभीर असून, संबंधितांची दृष्टी कायमस्वरूपी जाण्याचा धोका आहे, अशी माहिती नेत्रतज्ज्ञांनी दिली.
• यंदा विसर्जन मिरवणुकीदरम्यान अनेक गणेश मंडळांनी रथावर लेझर बीमचा वापर केला होता. त्याच्या प्रखर झोतामुळे डोळ्यांना इजा झाल्याच्या तक्रारी घेऊन अनेक तरुण मागील काही दिवसांत नेत्रविकार तज्ज्ञांकडे येत आहेत. पुण्यातील नेत्र रुग्णालयांमध्ये अशा सुमारे १५ हून अधिक रुग्णांची नोंद झाली आहे. त्यांपैकी एच. व्ही. देसाई नेत्र रुग्णालयात चार रुग्णांची नोंद झाली आहे. ससून सर्वोपचार रुग्णालयात दोन, डॉ. दूधभाते नेत्रालयात दोन, तर शहरातील इतर खासगी रुग्णालयांमध्ये सात रुग्णांची नोंद झाली आहे.
• लेझर बीममुळे डोळ्यांना त्रास झालेले तरुण प्रामुख्याने २० ते २५ वयोगटातील आहेत. मिरवणुकीत लेझर बीमच्या जवळ असलेल्या तरुणांना प्रामुख्याने त्रास झाला आहे. लेझर बीम डोळ्यावर पडल्यानंतर अचानक कमी दिसू लागते. यामुळे कामस्वरूपी डोळ्याला इजा होण्याचा धोका आहे. – डॉ. अंजली कुलकर्णी, जिल्हा नेत्र शल्यचिकित्सक
• लेझर बीम हा तीव्र प्रकाशझोत असतो. तो डोळ्यावर पडल्यानंतर डोळ्यांवर ताण येऊन बाहुली आकुंचन पावते आणि डोकेदुखी सुरू होते. अपस्माराचे झटके येण्याचा त्रास असलेल्या रुग्णांना अशा प्रकारच्या प्रखर प्रकाशझोतांमुळे हा त्रास वाढण्याची शक्यता अधिक असते. लेझर बीममुळे डोळ्यावर होणारा परिणाम तपासण्याची आवश्यकता आहे.

• काँग्रेसने राजस्थानात सुरू केलेल्या कल्याणकारी योजना बंद करू नयेत, असे आपल्याला सांगून मुख्यमंत्री अशोक गहलोत यांनी आधीच पराभव मान्य केला असल्याचे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी सोमवारी सांगितले. भाजप यापैकी कोणत्याही योजना बंद करणार नाही अशी हमी त्यांनी दिली.
• भाजपच्या वतीने मुख्यमंत्रिपदाचा चेहरा म्हणून कुणालाही पुढे केले जाणार नाही असे स्पष्ट संकेत चित्तोडगड येथील जाहीर सभेला संबोधित करताना मोदी यांनी दिले. भाजप विधानसभेची निवडणूक पक्षाच्या ‘कमळ’ या चिन्हावर लढवेल असे ते म्हणाले. माजी मुख्यमंत्री वसुंधरा राजे, प्रदेशाध्यक्ष सी. पी. जोशी, विरोधी पक्षनेते राजेंद्र राठोड आणि केंद्रीय मंत्री अर्जुन मेघवाल आदी नेते या वेळी हजर होते.
• भाजप राज्यात सत्तेवर आल्यास, काँग्रेस सरकारच्या योजना बंद केल्या जाणार नाहीत अशी हमी मोदी यांनी द्यावी, अशी मागणी गहलोत यांनी अलीकडेच केली होती.काँग्रेस सरकारची उलटगणती सुरू झाल्याचे गहलोत यांना माहीत आहे, असे मोदी म्हणाले.

---

चालू घडामोडी आणि दिनविशेष - 03 ऑक्टोबर 2022

03 ऑक्टोबर चे दिनविशेष पाहण्यासाठी (येथे क्लिक करा)