चालू घडामोडी आणि दिनविशेष - 28 जुलै 2023

• चेन्नईत गुरुवारपासून सुरू होणाऱ्या प्रतिष्ठेच्या बुद्धिबळ ऑलिम्पियाड स्पर्धेसाठी बुद्धिबळातील महासत्ता मानल्या जाणाऱ्या रशिया आणि चीनच्या अनुपस्थितीत खुल्या आणि महिला विभागांत भारताचे प्रत्येकी तीन संघ पदकाच्या ईर्षेने सज्ज झाले आहेत.

• पाच वेळा विश्वविजेता विश्वनाथन आनंद यंदा ऑलिम्पियाडमध्ये खेळणार नसून, प्रेरकाच्या भूमिकेत असेल. तारांकित खेळाडूंचा सहभाग असलेल्या अमेरिका, मॅग्नस कार्लसनच्या नेतृत्वाखालील नॉर्वे व अझरबैजानचे प्रमुख आव्हान भारतापुढे असेल.

• भारताच्या ‘अ’ संघाला दुसरे मानांकन मिळाले असून, या संघात लयीत असलेला पी. हरिकृष्ण, उदयोन्मुख अर्जुन इरिगसी, माजी सुवर्णपदक विजेत्या संघाचा कर्णधार विदित गुजराथी, अनुभवी के. शशिकिरण आणि एसएल नारायणन यांचा समावेश आहे.

• ११वे मानांकन मिळालेला भारताचा ‘ब’ संघ आर. बी. रमेश यांच्या मार्गदर्शनाखाली खेळत आहे. युवा खेळाडूंचा भरणा असलेला हा संघ आश्चर्याचा धक्का देऊ शकतो, असा अंदाज आहे. या संघात डी. गुकेश, आर. प्रज्ञानंद, निहाल सरिन, रौनक साधवानी आणि बी. अधिबन यांचा समावेश आहे. या संघात बलाढय़ संघांना नमवण्याची क्षमता आहे, असे प्रशिक्षक रमेश यांनी सांगितले. विश्वविजेत्या कार्लसनने भारतीय खेळाडूंशी चर्चा केली आणि या संघाकडून पदकाची अपेक्षा करता येईल, असे आवर्जून नमूद केले. भारताच्या ‘क’ संघाला १७वे मानांकन लाभले असून, अनुभवी आणि युवा खेळाडूंचा यात योग्य समतोल साधला आहे. सूर्यशेखर गांगुलीवर या संघाची मदार आहे.

• महिलांमध्ये अनुभवी कोनेरू हम्पी, डी. हरिका, आर. वैशली आणि भक्ती कुलकर्णी यांच्या बळावर अग्रमानांकित भारतीय ‘अ’ संघ सुवर्णपदकाचा प्रबळ दावेदार आहे. या संघाला अनुक्रमे दोन ते चापर्यंतची मानांकने मिळालेल्या युक्रेन, जॉर्जिया आणि कझाकस्तानकडून कडवी लढत मिळू शकते. भारताचे अन्य दोन महिला संघसुद्धा आश्चर्यकारक कामगिरी बजावू शकतात.

• ऑलिम्पियाडमधील खुल्या गटात विक्रमी १८८ आणि महिला गटात १६२ संघ सहभागी होणार आहेत. यजमान भारताला प्रत्येक गटात दोन संघ खेळवण्याची मुभा होती. याचप्रमाणे सहभागी संघांचा आकडा विषम झाल्यामुळे आणखी एकेक संघ खेळवायची संधी मिळाली.

• उच्चदाब उपसा सिंचन योजना आणि लघुदाब उपसा सिंचन योजनेतील शेतकऱ्यांना वीदजरात सवलत देण्यासाठी ३५८ कोटी रुपये महावितरणला देण्यास बुधवारी राज्य मंत्रिमंडळात मंजुरी देण्यात आली. त्याचबरोबर वीज यंत्रणा सक्षम करण्यासाठी आणि वीजहानी कमी करण्यासाठी प्रीपेड वीजमीटर बसवणे, नवीन उपकेंद्र-रोहित्रे बसवणे आदींच्या महावितरणच्या ३९ हजार कोटी रुपयांच्या तर बेस्टच्या ३ हजार कोटी रुपयांच्या प्रकल्प अहवालास मान्यता देण्यात आली. 

• राज्यातील कृषीपंप ग्राहकांना दिलासा देणारा निर्णय बुधवारी मंत्रिमंडळ बैठकीत घेण्यात आला. अति उच्चदाब व उच्चदाब उपसा जलसिंचन योजनेतील शेतकऱ्यांना जून २०२१ पासून  वीजदरात १ रुपया १६ पैसे प्रति युनिट व स्थिर आकारामध्ये २५ रुपये प्रति केव्हीए ही सवलत कायम ठेवण्यासाठी ३५१ कोटी ५७ लाख रुपये महावितरण कंपनीस अनुदान म्हणून देण्याचा निर्णय बैठकीत घेण्यात आला. लघुदाब उपसा जलसिंचन ग्राहकांना १ रुपया प्रति युनिट हा सवलतीचा दर आणि स्थिर आकारामध्ये १५ रुपये प्रति महिना सवलत जून २०२१ पासून नव्याने देण्यात येईल. यापोटी महावितरण कंपनीस ७ कोटी ४० लाख रुपये शासनामार्फत देण्यात येईल.राज्यातील विद्युत वितरण प्रणाली मोठय़ा प्रमाणावर सुधारणा करून वितरण कंपन्या आर्थिकदृष्टय़ा सक्षम करण्याचा निर्णय आज झालेल्या मंत्रिमंडळ बैठकीत घेण्यात आला.

• या योजनेसाठी महावितरण कंपनीच्या ३९ हजार ६०२ कोटी व बेस्टच्या ३ हजार ४६१ कोटी रकमेच्या सविस्तर प्रकल्प अहवालास मान्यता देण्यात आली. या योजनेनुसार २०२४-२५ पर्यंत एकूण तांत्रिक आणि वाणिज्यिक हानी १२ ते १५ टक्क्यांपर्यंत कमी करण्याचे उद्दिष्ट आहे. याशिवाय वितरण प्रणाली बळकट करण्यासाठी नवीन उपकेंद्र, नवीन रोहित्र, नवीन वाहिन्या यांची कामे करण्यात येतील.  राज्यातील ग्राहकांसाठी प्रीपेड-स्मार्ट मीटर बसविण्यात येतील. याचा सुमारे १ कोटी ६६ लाख ग्राहकांना फायदा होईल. वितरण रोहित्रांनाही मीटर बसविण्यात येईल. केवळ मीटर बसवण्यासाठी १० हजार कोटी रुपयांचा खर्च अपेक्षित आहे.

औरंगाबादचं नामकरण ‘संभाजीनगर’ करण्याचा वाद उच्च न्यायालयात, १ ऑगस्टला होणार सुनावणी :

• औरंगाबाद शहराचं नामकरण ‘संभाजीनगर’ करण्यावरून महाराष्ट्रातील राजकीय वातावरण तापलं आहे. राज्यात महाविकास आघाडी सरकार असताना तत्कालीन मुख्यमंत्री उद्धव ठाकरे यांनी आपल्या अखेरच्या मंत्रिमंडळाच्या बैठकीत औरंगाबाद शहराचं नामकरण ‘संभाजीनगर’ आणि उस्मानाबाद शहराचं नामकरण ‘धाराशीव’ करण्याचा प्रस्ताव मंजूर केला होता. यावरून राज्यातील राजकीय वातावरण तापलं आहे.

• दरम्यान, महाराष्ट्रात सत्तांतर घडून एकनाथ शिंदे आणि देवेंद्र फडणवीस सरकारने या प्रस्तावाला स्थगिती दिली होती. पण त्यानंतर १६ जुलै रोजी झालेल्या मंत्रिमंडळाच्या बैठकीत पुन्हा नामकरण करण्याचा प्रस्ताव मंजूर करण्यात आला. आता हा प्रस्ताव मंजुरीसाठी केंद्र सरकारकडे पाठवण्यात आला आहे. यावरून एमआयएम पक्ष आक्रमक झाला असून त्यांनी औरंगाबाद शहरात विविध ठिकाणी आंदोलनं देखील केली आहेत. आता हा वाद मुंबई उच्च न्यायालयात पोहोचला आहे. ‘बार अँड बेंच’ने याबाबतचं वृत्त दिलं आहे.

• औरंगाबाद शहराचं नामकरण ‘संभाजीनगर’ करण्याला विरोध करणारी याचिका मुंबई उच्च न्यायालयात दाखल करण्यात आली आहे. या याचिकेवर १ ऑगस्ट रोजी सुनावणी होणार आहे. त्यामुळे न्यायालयात काय निर्णय होणार याकडे सर्वांचं लक्ष लागलं आहे. मोहम्मद अहमद, अण्णासाहेब खंदारे आणि राजेश मोरे या तीन जणांनी वैयक्तिक पद्धतीने याचिका दाखल केली आहे. २००१ मध्ये औरंगाबाद शहराचं नामकरण करण्याचा राज्य सरकारचा डाव हाणून पाडला होता, असं संबंधितांनी याचिकेत म्हटलं आहे.

• आरोग्य क्षेत्रातील महिलांवर वेतन श्रेणीच्या बाबतीत जगभरातच अन्याय होत असल्याचे वास्तव आंतरराष्ट्रीय कामगार संघटना आणि जागतिक आरोग्य संघटनेतर्फे समोर आले आहे. दोन्ही संघटनांनी प्रसिद्ध केलेल्या संयुक्त अहवालानुसार इतर आर्थिक क्षेत्रांच्या तुलनेत आरोग्य क्षेत्रात महिला आणि पुरुष यांच्या वेतनातील तफावत अधिक असून आरोग्य क्षेत्रातील महिलांना पुरुषांच्या तुलनेत २४ टक्के कमी वेतन मिळत असल्याचे या अहवालात नोंदवण्यात आले आहे. वय, शिक्षण, कामाचे तास, कौशल्य अशा अनेक बाबतीत पुरुषांएवढेच योगदान देणाऱ्या महिलांनाही वेतन मात्र पुरुषांच्या तुलनेत कमीच मिळत असल्याचे या अहवालातून समोर आले आहे.

• जागतिक स्तरावर आरोग्य सेवांमध्ये सुमारे ६७ टक्के महिला कार्यरत आहेत. या क्षेत्रातील वेतन श्रेणी या इतर अनेक क्षेत्रांच्या तुलनेत कमी असून, सहसा ज्या क्षेत्रात महिला कर्मचाऱ्यांचे प्रमाण अधिक आहे, त्या क्षेत्रांतील वेतन श्रेणीही इतर क्षेत्रांच्या तुलनेत कमी असतात या निष्कर्षाशी सुसंगत चित्र जागतिक आरोग्य संघटना आणि आंतरराष्ट्रीय कामगार संघटनेच्या अहवालातून स्पष्ट झाले आहे.

• करोना काळात आरोग्य क्षेत्रातील महिलांनी पुरुषांच्या बरोबरीने धोका पत्करून वैद्यकीय सेवेत योगदान दिल्यानंतरही महिला आणि पुरुषांसाठी समान वेतन श्रेणी नसल्याचे निरीक्षण या अहवालात नोंदवण्यात आले आहे. जगातील सर्व देशांमध्ये आरोग्य क्षेत्रातील महिला आणि पुरुष यांच्या वेतन श्रेणींमध्ये तफावत आहे. ती कमी किंवा अधिक असणे हा फरक आहे, मात्र महिलांना पुरुषांपेक्षा अधिक वेतन मिळत असल्याचे उदाहरण नसल्याचे जागतिक आरोग्य संघटना स्पष्ट करते.

• २०१२ पासून भारतात तब्बल एक हजार ५९ वाघांचा मृत्यू झाला. यामध्ये ‘वाघांचे राज्य’ म्हणून ख्याती असलेल्या मध्य प्रदेशात सर्वाधिक मृत्यूंची नोंद आहे.

• राष्ट्रीय व्याघ्र संवर्धन प्राधिकरणाच्या (एनटीसीए) माहितीनुसार यंदा ७५ वाघांचा मृत्यू झाला. गेल्या वर्षी २०१२ ते २०२२ या कालावधीतील सर्वाधिक १२७ वाघांच्या मृत्यूची नोंद आहे. सरकारी आकडेवारीनुसार २०२० मध्ये १०६, २०१९ मध्ये ९६,  २०१८ मध्ये १०१, २०१७ मध्ये ११७, २०१६ मध्ये १२१, २०१५ मध्ये ८२, २०१४ मध्ये ७८, २०१३ मध्ये ६८ आणि २०१२ मध्ये ८८ वाघांचा मृत्यू झाला.

• सहा व्याघ्र प्रकल्प असलेल्या मध्य प्रदेशात सर्वाधिक २७० वाघांचा या कालावधीत मृत्यू झाला. त्यानंतर महाराष्ट्रात १८३, कर्नाटक १५०, उत्तराखंड ९६, आसाम ७२, तमिळनाडू ६६, उत्तर प्रदेश ५६ आणि केरळ ५५ मृत्यूंची नोंद आहे.

• राजस्थान, बिहार, पश्चिम बंगाल, छत्तीसगड आणि आंध्र प्रदेशात अनुक्रमे २५, १७, १३, ११ आणि ११ वाघांच्या मृत्यूची नोंद आहे.

• भाजपा खासदार अनिल फिरोजिया आपल्या पाच वर्षाच्या मुलीसह पंतप्रधान नरेंद्र मोदींना भेटण्यासाठी पोहोचले होते. यावेळी नरेंद्र मोदी आणि चिमुरडीमध्ये झालेला संवाद ऐकून उपस्थितांमध्ये एकच हशा पिकला. अनिल फिरोजिया भाजपाचे मध्य प्रदेशातील उज्जैनमधील खासदार असून आपल्या कुटुंबासह पंतप्रधानांच्या भेटीसाठी संसदेत पोहोचले होते. सोशल मीडियावर त्यांनी भेटीचे फोटो शेअर केल आहेत.

• पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी अनिल फिरोजिया यांची मुलगी अहानाला ‘मी कोण आहे माहिती आहे का?’ असं विचारलं असता तिने उत्तर दिलं की “हो, मला माहिती आहे की तुम्ही मोदीजी आहात. तुम्ही रोज टीव्हीवर दिसता”.

• यानंतर नरेंद्र मोदींनी तिला ‘मी काय काम करतो माहिती आहे का?’ असं विचारलं. यावर अहानाने “तुम्ही लोकसभेत नोकरी करता” असं उत्तर दिलं. हे उत्तर ऐकताच पंतप्रधान मोदींसहित उपस्थितांना हसू आवरत नव्हतं. नरेंद्र मोदींनी मुलीला जाण्याआधी चॉकलेटही दिलं. याआधीही नरेंद्र मोदी अनेकदा लहान मुलांसोबत संभाषण करताना दिसले आहेत.

• भाजपा खासदार अनिल फिरोजिया काही दिवसांपूर्वी नितीन गडकरींनी दिलेलं आव्हान स्वीकारत वजन कमी केल्याने चर्चेत होते. सोशल मीडियावर त्यांनी पंतप्रधान नरेंद्र मोदींच्या भेटीचे फोटो शेअऱ केले आहेत.