चालू घडामोडी आणि दिनविशेष - 02 ऑगस्ट 2023

• चलनातून दोन हजार रुपयांच्या नोटा परत घेण्याचा निर्णय घेतल्यानंतर ३१ जुलै २०२३ अखेर बँकांकडे ८८ टक्के नोटा जमा केल्या गेल्या असून, चलनात असलेल्या ३.६२ लाख कोटी रुपये मूल्याच्या दोन हजार रुपयांच्या नोटांपैकी बँकिंग प्रणालीमध्ये ३.१४ लाख कोटी रुपये मूल्याच्या नोटा जमा झाल्या आहेत, अशी माहिती बँकेने मंगळवारी दिली.
• रिझर्व्ह बँकेने १९ मे रोजी अचानक दोन हजार रुपयांच्या नोटा चलनातून परत घेण्याचा निर्णय घेतला आणि ३० सप्टेंबपर्यंत बँकांमध्ये या नोटा जमा करण्याच्या किंवा त्याच मूल्याच्या दुसऱ्या नोटा बदलून घेण्याचे आवाहन लोकांना करण्यात आले. त्यानंतर, दोन तृतीयांशपेक्षा अधिक म्हणजे जवळपास ८८ टक्के नोटा बँकांमध्ये जमा झाल्या असून अजूनही सुमारे ४२ हजार कोटी रुपये मूल्याच्या नोटा बँकिंग प्रणालीत परत आलेल्या नाहीत. परत आलेल्या दोन हजार रुपयांच्या नोटांपैकी ८७ टक्के ठेवी स्वरूपात आल्या आणि उर्वरित सुमारे १३ टक्के नोटा अन्य मूल्याच्या नोटांमध्ये बदलण्यात आल्या आहेत.
• नागरिकांकडे असलेल्या दोन हजार रुपयांच्या नोटा जमा करण्यासाठी आणि/किंवा बदलण्यासाठी ३० सप्टेंबर २०२३ पर्यंत आणखी दोन महिन्यांचा उपयोग करून घेण्याचे आवाहन केले आहे.

• लोकमान्य टिळक म्हणजे स्वातंत्र्याच्या इतिहासाच्या माथ्यावरचा टिळा आहे. त्यांच्या नावाने मला पुरस्कार मिळाल्याने माझी जबाबदारी कैक पटींनी वाढली आहे, असे नमूद करतानाच पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी लोकमान्य टिळक राष्ट्रीय पुरस्कार देशवासीयांना समर्पित केला. पुरस्काराची रक्कम त्यांनी ‘नमामि गंगे’ प्रकल्पाला देण्याची घोषणा केली.
• लोकमान्य टिळक स्मारक ट्रस्टच्या वतीने ट्रस्टचे अध्यक्ष डॉ. दीपक टिळक यांच्या हस्ते नरेंद्र मोदी यांना लोकमान्य टिळक राष्ट्रीय पुरस्कार प्रदान करण्यात आला. राज्यपाल रमेश बैस, ज्येष्ठ नेते शरद पवार, मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे, उपमुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस, अजित पवार, ट्रस्टचे विश्वस्त सुशीलकुमार शिंदे, रोहित टिळक, प्रणती टिळक आणि गीताली टिळक या वेळी व्यासपीठावर होते.
• मोदी म्हणाले, की देशाला अनेक महानायक देणाऱ्या महाराष्ट्राच्या भूमीला मी वंदन करतो. आजचा दिवस माझ्यासाठी खूप महत्त्वाचा आहे. मी जितका उत्साहित आहे तितकाच भावुकदेखील आहे. लोकमान्य टिळक हे स्वातंत्र्याच्या इतिहासाच्या माथ्यावरचा टिळा आहेत. लोकशाहीर अण्णा भाऊ साठे यांनी समाजसुधारणेसाठी दिलेले योगदान असाधारण आहे.
• लोकमान्य टिळक आणि गुजरात यांचा संबंध उलगडताना मोदी यांनी सरदार पटेल यांचा दाखला दिला. ते म्हणाले, की स्वातंत्र्य आंदोलनाच्या काळात लोकमान्य अहमदाबाद येथील तुरुंगात होते. तेथून सुटल्यानंतर त्यांची सभा झाली होती. त्या काळी या सभेला ४० हजारांहून अधिक लोक उपस्थित होते. त्यामध्ये सरदार पटेल होते. अहमदाबाद महापालिकेचे अध्यक्ष झाल्यानंतर पटेल यांनी अहमदाबादमध्ये टिळक यांचा पुतळा उभारण्याचा निर्णय घेतला. त्यासाठी त्यांनी ब्रिटिश महाराणीच्या नावाने बनवलेल्या व्हिक्टोरिया उद्यानाची जागा निवडली. त्यांना रोखण्याचा प्रयत्न झाला.

• मागील काही दिवसांपासून मुंबईसह देशभरात आय फ्लूची साथ मोठ्या प्रमाणात पसरत आहे. दिल्लीतील ऑल इंडिया इन्स्टिट्यूट ऑफ मेडिकल सायन्सेसमध्ये (एम्स) दररोज अंदाजे १०० रुग्ण सापडत आहेत, तर मुंबईतील जे. जे. रुग्णालयामध्ये दररोज साधारणपणे २० ते २५ रुग्ण सापडत आहेत. त्याचप्रमाणे नागपूरमधील जिल्हा रुग्णालयातही दररोज जवळपास २५ रुग्ण येत आहेत. त्यामुळे जुलैत राज्यासह देशात आय फ्लूची साथ मोठ्या प्रमाणात पसरताना दिसत आहे.

आय फ्लू होण्याचे कारण ?

• आय फ्लू म्हणजेच एक प्रकारे डोळे येणे. साधारणपणे दरवर्षी पावसाळ्यात डोळे येण्याची साथ मोठ्या प्रमाणात पसरते. पावसाळ्याव्यतिरिक्त वातावरणात होणारे बदल, वाढलेली आर्द्रता यामुळे ही साथ झपाट्याने पसरताना दिसते. डोळे येणे म्हणजेच आय फ्लूमध्ये डोळ्यांच्या बुबुळाच्या पुढील भागाचा दाह होतो. आर्द्रता आणि दूषित पाण्यामुळे या हंगामात बरेच जीवाणू आणि विषाणू वाढतात, त्यामुळे या रुग्णांच्या संख्येत वाढ होते. त्याचा सामान्यतः प्रौढांपेक्षा लहान मुलांवर अधिक परिणाम होतो.

प्रादुर्भाव झाल्यास काय करावे?

• वेदना, लालसरपणा, अंधुक दृष्टी, डोळे सूजणे, डोळ्यातून सतत पाणी येणे, पापणी चिकट होणे, डोळ्यातून चिकट द्रव्य स्रवणे ही या आजाराची प्रमुख लक्षणे आहेत. कधीकधी अंधूक दिसते. हा आजार साधारणपणे पाच ते सात दिवसांत बरा होत असला तरी डोळे येतात त्यावेळी होणारा त्रास हा अत्यंत वेदनादायक असतो. त्यामुळे त्यावर स्वत:च्या मनाने कोणतीही औषधे घेऊ नयेत. डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार उपचार करावेत. डोळ्यांच्या डॉक्टरांनी केलेल्या तपासणीनंतर चिन्हे आणि लक्षणांच्या आधारे त्याचे निदान केले जाते. ज्यामध्ये प्रतिजैविक, दाहक-विरोधी आणि स्नेहक आयड्रॉप्स आणि मलमांचा समावेश आहे.

आय फ्लू कसा पसरतो ?

• आय फ्लूचा प्रतिबंध आणि प्रसार रोखण्याचा सर्वोत्तम मार्ग म्हणजे स्वच्छतेच्या चांगल्या सवयी. संक्रमित व्यक्ती वापरत असलेल्या कोणत्याही वस्तू न वापरणे. हा आजार थेट संपर्कात आल्याने किंवा प्रादुर्भाव झालेल्या रुग्णाच्या वस्तूंच्या संपर्कात आल्याने होते. साधारणपणे टॉवेल, उशाचे अभ्रे, नळ, दाराच्या कड्या इत्यादी वस्तूंच्या स्पर्शाने हा आजार पसरतो. संसर्गजन्य व्यक्ती जेव्हा संपर्कात येते तेव्हा संक्रमण होते. संक्रमित हात डोळ्यांना लागल्यास संसर्ग होतो.

• भारत आणि वेस्ट इंडिज यांच्यातील तीन एकदिवसीय सामन्यांच्या मालिकेतील तिसरा आज त्रिनिदादच्या ब्रायन लारा स्टेडियमवर खेळवला जात आहे. या निर्णायक सामन्यात नाणेफेक हारल्यानंतर प्रथम फलंदाजी करताना इशान किशन आणि शुभमन गिल या जोडीने शतकी भागीदारी करत शानदार सुरुवात केली. या काळात दोन्ही फलंदाजांनी अर्धशतके झळकावली. या दरम्यान इशान किशन मालिकेत सलग तिसरे शतक झळकावत एक विक्रम केला आहे.
• इशान किशनचे हे वेस्ट इंडिज दौऱ्यावरील सलग चौथे अर्धशतक आणि तीन सामन्यांच्या वनडे मालिकेतील सलग तिसरे अर्धशतक आहे. इशानने या मालिकेतील सलग तिसरे अर्धशतक ४३ चेंडूत पूर्ण केले. त्याने दुसऱ्या आणि पहिल्या एकदिवसीय सामन्यात आणि त्याआधी दुसऱ्या कसोटीतही अर्धशतकी खेळी केली होती. त्यानंतर इशान किशन ६४ चेंडूत ८ चौकार आणि ४ षटकारांच्या मदतीने ७७ धावांची खेळी केली. त्याचबरोबर त्याने एमएस धोनीच्या एका विक्रमाची बरोबर केली.

इशानने एमएस धोनीच्या विक्रमाशी केली बरोबरी -

• वेस्ट इंडिजविरुद्धच्या तीन सामन्यांच्या वनडे मालिकेत सलग तिसरे अर्धशतक झळकावल्यानंतर इशानने एमएम धोनीच्या विक्रमाची बरोबरी केली आहे. इशान आता वेस्ट इंडिजमध्ये यष्टिरक्षक म्हणून सर्वाधिक ५० पेक्षा जास्त धावा करणारा फलंदाज बनला आहे. त्याने तिसऱ्यांदा वेस्ट इंडिजमध्ये यष्टिरक्षक म्हणून सर्वाधिक ५० प्लस धावा केल्या आहेत. हा पराक्रम तीन वेळा करण्याचा विक्रमही धोनीच्या नावावर आहे. इशान आणि धोनी व्यतिरिक्त पार्थिव पटेल आणि संजू सॅमसन यांनी प्रत्येकी एकदा हा पराक्रम केला आहे.

• देशातील इतर मागासवर्गीयांच्या (ओबीसी) आरक्षणाचा लाभ त्यातील विविध उपजातींना मिळवून देण्यासाठी केंद्राने नेमलेल्या रोहिणी आयोगाने ओबीसी उपवर्गीकरणाबाबतचा अहवाल राष्ट्रपती द्रोपदी मुर्मूकडे सुपूर्द केला आहे. राजकीयदृष्टय़ा अत्यंत संवदनशील विषयावरील हा अहवाल गोपनीय ठेवण्यात आला असला तरी, आतापर्यंत आरक्षणाचा लाभ न मिळालेल्या वंचित ओबीसी जातींना आरक्षणामध्ये प्राधान्य दिले जाण्याची शक्यता आहे. ओबीसी समाजाला २७ टक्के आरक्षण दिले जात असले तरी, केंद्रीय सूचीतील सुमारे २६०० जातींना त्याचा समान लाभ मिळालेला नाही.
• ओबीसी कोटय़ातील आरक्षण लागू करताना होणारा हा अन्याय दूर करण्यासाठी सर्वोच्च न्यायालयातील निवृत्त न्यायाधीश जी. रोहिणी यांच्या अध्यक्षतेखाली चार सदस्यांचा आयोग ऑक्टोबर २०१७ मध्ये नेमण्यात आली. या समितीला १४ वेळा मुदतवाढ देण्यात आली होती. ओबीसींच्या जातनिहाय जनगणनेची मागणी तीव्र होत असताना तसेच, लोकसभा निवडणूक अवघ्या दहा महिन्यांवर आली असताना, रोहिणी आयोगाने राजकीयदृष्टय़ा संवेदनशील ठरणारा अहवाल राष्ट्रपतींकडे सुपूर्द केला आहे.
• रोहिणी आयोगाच्या शिफारशी केंद्र सरकारने जाहीर केल्या नसल्या तरी, बिहारचे अर्थमंत्री विजयकुमार चौधरी यांनी केलेल्या विधानावरून शिफारशींचा अंदाज बांधला जात आहे. ‘‘ओबीसी आरक्षणाचा समन्यायी लाभ मिळालेला नसल्याने वर्गीकरण केले जाईल. मात्र, जातनिहाय जनगणना केल्याशिवाय त्याचा लाभ कसा मिळणार’’, असा प्रश्न चौधरी यांनी विचारला आहे.

चालू घडामोडी आणि दिनविशेष - 02 ऑगस्ट 2022

०२ ऑगस्ट चे दिनविशेष पाहण्यासाठी (येथे क्लिक करा)