चालू घडामोडी आणि दिनविशेष - १७ डिसेंबर २०२२

• नीरज चोप्रा अॅथलेटिक्स विश्वातील कोणत्याही परिचयावर अवलंबून नाही. ऑलिम्पिकमध्ये भालाफेकीत सुवर्णपदक जिंकल्यानंतर त्याला प्रचंड लोकप्रियता मिळाली. नीरज चोप्राचे भारतापासून जगभरात करोडो चाहते आहेत. २०२२ हे वर्ष त्याच्यासाठी खूप खास आहे. टोकियो ऑलिम्पिकमध्ये सुवर्ण जिंकल्यानंतर नीरज चोप्राची खूप मुलाखत घेण्यात आली आणि त्यांच्याबद्दल अनेक लेख लिहिले गेले. यावर्षी त्याच्या खात्यात आणखी एक मोठा विक्रम जमा झाला आहे. २०२२ मध्ये नीरज चोप्रांवर सर्वाधिक लेख लिहिले गेले आहेत. या प्रकरणात त्यांनी अनेक दिग्गज खेळाडूंना मागे सोडले.

• भारताचा गोल्डन बॉय म्हणून प्रसिद्ध असलेल्या नीरज चोप्राचे आणखी एक आश्चर्य पाहायला मिळत आहे. भारताचा स्टार भालाफेकपटू नीरज चोप्रासाठी २०२२ हे वर्ष खूप खास ठरले आहे. उल्लेखनीय म्हणजे, नीरज चोप्राने वर्ल्ड चॅम्पियनशिपमध्ये रौप्य पदक जिंकले होते आणि असे करणारा तो पहिला अॅथलीट ठरला होता. त्याच वेळी, त्याच वर्षी डायमंड लीग जिंकणारा तो पहिला भारतीय खेळाडूही ठरला. एकामागून एक ऐतिहासिक विजय मिळवून तो आता जगातील खेळाडूंबद्दल सर्वाधिक लिहिला जाणारा खेळाडू बनला आहे.

• ग्लोबल इंटरेस्टटेड चार्ट - भारताच्या नीरज चोप्राने उसेन बोल्टला मागे टाकल्याची बातमी जागतिक अ‍ॅथलेटिक्सने ग्लोबल इंटरेस्टटेड चार्ट प्रकाशित केल्यावर आली. आम्ही तुम्हाला सांगतो की दरवर्षी जागतिक ऍथलेटिक्स अशा खेळाडूंची यादी प्रसिद्ध करते ज्यांच्याबद्दल सर्वाधिक लिहिले गेले आहे. नीरज चोप्रा देखील अशाच लोकप्रिय खेळाडूंपैकी एक बनला आहे.

• उसेन बोल्ट वर्षांमध्ये प्रथमच ऍथलीट्सबद्दल सर्वाधिक लिहिल्या गेलेल्या यादीत अव्वल स्थान मिळवण्यात अपयशी ठरला आहे. ट्रॅक आणि फील्ड या खेळातून निवृत्त झालेला जमैकन स्प्रिंट लीजेंड त्याच्या पकडीतून निसटत असल्याचे हे लक्षण आहे. २०२२ मध्ये भारतीय भालाफेक स्टार नीरज चोप्राने करिष्माई बोल्टची जागा घेतली आहे, तर उसेन बोल्टने २०१७ मध्ये १०० मीटर आणि २०० मीटरमध्ये विश्वविक्रम केला आहे, असे जागतिक ऍथलेटिक्सने नीरज चोप्रा यांच्या संदर्भात म्हटले आहे.

• महाराष्ट्र राज्य माध्यमिक आणि उच्च माध्यमिक शिक्षण मंडळ (राज्य मंडळ) तोटय़ात आहे. उत्पन्नाच्या तुलनेत मोठय़ा प्रमाणात खर्च वाढल्याने मंडळाला ४० ते ५० कोटींचा फटका बसत असून, आर्थिक नुकसानावर नियंत्रणासाठी दहावी-बारावीचे परीक्षा शुल्क ३० टक्क्यांनी वाढवण्याचा प्रस्ताव राज्य शासनाला देण्यात आला. 

• राज्य मंडळ ही राज्य शासनाची स्वायत्त संस्था आहे. दहावी आणि बारावीच्या साधारणपणे ३० लाख विद्यार्थ्यांची परीक्षा राज्य मंडळामार्फत घेतली जाते. राज्य मंडळ स्वायत्त असल्याने आर्थिक कारभार संस्थेच्याच स्तरावर केला जातो. दहावी-बारावीचे परीक्षा शुल्क, उत्तरपत्रिकांच्या छायांकित प्रतींचे शुल्क आदी माध्यमातून राज्य मंडळाला उत्पन्न मिळते. सध्या दहावीचे शुल्क ३७५ रुपये, तर बारावीचे शुल्क ४१५ रुपये आहे. परीक्षा शुल्क आणि उत्तरपत्रिकांच्या छायाप्रतींच्या माध्यमातून साधारणपणे १८० कोटींचे उत्पन्न मिळते. राज्य मंडळाने २०१७ मध्ये केलेल्या शुल्कवाढीनंतर गेल्या सहा वर्षांत शुल्कवाढ केलेली नाही. मात्र दरम्यानच्या काळात अन्य खर्चामध्ये मोठय़ा प्रमाणात वाढ झाली आहे. त्यामुळे उत्पन्नात वाढ न होता खर्च वाढल्याने राज्य मंडळ तोटय़ात गेल्याची माहिती राज्य मंडळातील सूत्रांनी ‘लोकसत्ता’ला दिली.

• संस्थेला राज्य शासनाकडून निधी दिला जात नाही. आस्थापना खर्चासह शासनाच्या नियमांनुसार कर्मचाऱ्यांचे वेतन, निवृत्त कर्मचाऱ्यांचे निवृत्तिवेतन यासह विद्यार्थ्यांसाठीच्या सोयीसुविधा, परीक्षकांचे मानधन, कंत्राटी कर्मचाऱ्याचे वेतन आदी खर्च मंडळालाच करावा लागतो. पूर्वी दहावी आणि बारावीचे मिळून साधारणपणे ३५ लाख विद्यार्थी असायचे. आता विद्यार्थी संख्या ३० लाखांपर्यंत कमी झाल्याने उत्पन्नात वाढ झालेली नाही. मात्र गेल्या काही वर्षांमध्ये इंधनाचे दर वाढले, कागदाचे दर वाढले, मनुष्यबळाचा खर्च मोठय़ा प्रमाणात वाढला आहे. परिणामी ४० ते ५० कोटींचा तोटा मंडळाला सहन करावा लागत आहे. मंडळाच्या ठेवींचे व्याज खर्चासाठी वापरण्याची वेळ मंडळावर आली आहे. मंडळाच्या उत्पन्नात वाढ न झाल्यास मंडळ आर्थिक अडचणीत येण्याची शक्यता निर्माण झाल्याचे सूत्रांनी स्पष्ट केले. 

• दहावी आणि बारावीच्या परीक्षांच्या शुल्कात ३० टक्के वाढ करण्याचा प्रस्ताव शासनाला दिला आहे. प्रस्तावाला मंजुरी मिळाल्यास पुढील वर्षांपासून शुल्कवाढ लागू करण्यात येईल.

• व्यक्तिगत स्वातंत्र्य हा एक ‘‘मौल्यवान आणि अविभाज्य अधिकार’’ आहे. त्याचे उल्लंघन झाल्याचा आरोप करणाऱ्या तक्रारींची दखल घेऊन सर्वोच्च न्यायालय आपले ‘‘साधे घटनात्मक कर्तव्य, बंधन आणि कार्य पार पाडते. त्यात अधिक आणि कमी असे काही नाही, असे सरन्यायाधीश धनंजय चंद्रचूड यांच्या नेतृत्वाखालील खंडपीठाने शुक्रवारी स्पष्ट केले.

• प्रलंबित खटल्यांचे प्रमाण मोठे असताना सर्वोच्च न्यायालयाने जामीन अर्ज आणि क्षुल्लक जनहीत याचिकांवर सुनावणी घेऊ नये, असे विधान केंद्रीय विधिमंत्री किरेन रिजिजू यांनी केले होते. त्या अनुषंगाने सर्वोच्च न्यायालयाचे वरील भाष्य महत्त्वाचे मानले जाते.

• आम्ही आमच्या सदसद्विवेकबुद्धीचे ऐकत नसू तर आम्ही येथे असण्याचे औचित्य काय? अशी उद्विग्नताही खंडपीठाने व्यक्त केली. खंडपीठात न्या. पी. एस. नरसिंहा यांचाही समावेश आहे. सर्वोच्च न्यायालयाच्या दृष्टीने कोणताही खटला लहान किंवा मोठा नसतो. त्यामुळे आम्ही व्यक्तिगत स्वातंत्र्याच्या प्रकरणांवर कारवाई केली नाही आणि याचिकाकर्त्यांना दिलासा दिला नाही तर आम्ही येथे काय करीत आहोत, असा प्रश्न निर्माण होतो, असेही खंडपीठाने सुनावले. उत्तर प्रदेशातील एक याचिकाकर्ते इकराम यांना दिलासा देताना सर्वोच्च न्यायालयाने व्यक्तिगत स्वातंत्र्य आणि न्यायालयाचे घटनात्मक कर्तव्य यावर टिप्पणी केली.

• विश्वविजेतेपदाचे स्वप्न अधुरे राहिले असले, तरी शनिवारी होणारी तिसऱ्या स्थानासाठीची लढत जिंकून विश्वचषक फुटबॉल स्पर्धेची विजयी सांगता करण्याचे क्रोएशिया आणि मोरोक्को या संघांचे लक्ष्य असेल. क्रोएशियाचा कर्णधार आणि तारांकित मध्यरक्षक लुका मॉड्रिचचा हा विश्वचषकातील अखेरचा सामना ठरण्याची शक्यता आहे.

• क्रोएशिया आणि मोरोक्को या दोनही संघांनी विश्वचषक स्पर्धेत उत्कृष्ट कामगिरी केली. मात्र, उपांत्य फेरीत क्रोएशियाला अर्जेटिनाकडून ०-३ असा, तर मोरोक्कोला फ्रान्सकडून

• ०-२ असा पराभव पत्करावा लागला. त्यामुळे दोन्ही संघांना विश्वचषकाच्या जेतेपदापासून वंचित राहावे लागले.

• क्रोएशिया आणि मोरोक्को हे संघ यंदा साखळी फेरीत आमनेसामने आले होते. हा सामना गोलशून्य बरोबरीत संपला होता. मात्र, त्यानंतर दोन्ही संघांनी चमकदार कामगिरी केली.

• गतविश्वचषकात अंतिम फेरीपर्यंतची मजल मारणाऱ्या क्रोएशियाकडून यंदा फार कोणाला अपेक्षा नव्हत्या. मात्र, सांघिक कामगिरीच्या बळावर क्रोएशियाने उपांत्य फेरीचा टप्पा गाठला. अर्जेटिनाविरुद्ध क्रोएशियाला सर्वोत्तम कामगिरी करण्यात अपयश आले. त्यामुळे सलग दुसऱ्यांदा विश्वचषकाची अंतिम फेरी गाठण्याचे त्यांचे ध्येय पूर्ण होऊ शकले नाही.

चालू घडामोडी आणि दिनविशेष - १७ डिसेंबर २०२१

१७ डिसेंबर चे दिनविशेष पाहण्यासाठी (येथे क्लिक करा)