चालू घडामोडी आणि दिनविशेष - 15 सप्टेंबर 2023

• ‘एअरबस डिफेन्स अँड स्पेस कंपनी’ने बुधवारी भारतीय हवाई दलाकडे (आयएएफ) पहिले ‘सी २९५’ हे वाहतूक विमान सुपूर्द केले. भारतीय हवाई दलाचे आधुनिकीकरण करण्याच्या उद्देशाने भारत सरकारने २१ हजार ९३५ कोटींना ५६ ‘सी २९५’ वाहतूक विमाने खरेदी करण्यासाठी दोन वर्षांपूर्वी ‘एअरबस डिफेन्स अँड स्पेस कंपनी’बरोबर करार केला होता. बुधवारी स्पेनमधील सेव्हिल शहरात एअरबस कंपनीच्या उत्पादन प्रकल्पात आयोजित कार्यक्रमात भारतीय हवाई दल प्रमुख व्ही.आर. चौधरी यांना हे विमान सुपूर्द करण्यात आले.
• या करारानुसार ‘एअरबस’ २०२५ पर्यंत सेव्हिल शहरातील उत्पादन प्रकल्पातून भारताला सुसज्ज स्थितीतील १६ ‘सी २९५’ विमाने पुरवणार आहे. उर्वरित ४० विमाने नंतर दोन्ही कंपन्यांतील औद्योगिक भागीदारी कराराचा भाग म्हणून ‘टाटा अ‍ॅडव्हान्स्ड सिस्टीम्स लिमिटेड’द्वारे (टीएएसएल) भारतात उत्पादित करून त्यांची बांधणी (असेम्बल) केली जाईल. गेल्या वर्षी ऑक्टोबरमध्ये पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी बडोदा येथे या विमानांच्या निर्मिती सुविधेची पायाभरणी केली होती.
• खासगी कंपनीद्वारे भारतात बनवले जाणारे हे पहिले लष्करी विमान असेल. भारतीय हवाई दल साठ वर्षांपूर्वी सेवेत दाखल केलेल्या ‘एव्हरो-७४८’ या जुन्या विमानांचा ताफा बदलून ही ‘सी२९५’ विमाने खरेदी करत आहे. ‘सी२९५’ हे एक अद्ययावत वाहतूक विमान मानले जाते. त्यातून ७१ सैनिक अथवा ५० ‘पॅराशूटर’ची वाहतूक युद्ध अथवा आणीबाणीच्या काळात करता येऊ शकते. याशिवाय ज्या ठिकाणी सध्याची अवजड विमाने पोहोचू शकत नाहीत अशा दुर्गम ठिकाणी लष्करी उपकरणे आणि रसद पुरवठा करण्यासाठी याचा वापर केला जातो. नैसर्गिक आपत्तीच्या वेळी पीडित अथवा आजारी नागरिकांना तातडीने हलवण्यासाठीही या विमानांचा उपयोग होऊ शकतो. हे विमान विशेष मोहिमांशिवाय आपत्तीच्या-आणीबाणीच्या स्थितीत सागरीत किनाऱ्याच्या भागात गस्त घालू शकते.
• गेल्या वर्षी या करारावर स्वाक्षरी केल्यानंतर, एअरबसने सांगितले की कंपनी आपल्या भारतीय औद्योगिक भागीदारांच्या सहकार्याने जागतिक दर्जाचे विमान उत्पादन आणि देखभाल सुविधा भारतात आणेल. भारतासाठी तयार करण्यात आलेल्या पहिल्या ‘सी २९५’ विमानाने मे महिन्यात सेव्हिल येथे आपले पहिले यशस्वी उड्डाण केले. दुसरे विमान सेव्हिल येथील उत्पादन प्रकल्पात बांधणीच्या अंतिम टप्प्यात असून, पुढील वर्षी मेमध्ये ते भारतीय हवाई दलाकडे सुपूर्द केले जाणार आहे. भारतीय हवाई दलातील सहा वैमानिक आणि २० तंत्रज्ञांनी सेव्हिल येथे आधीच दीर्घ प्रशिक्षण घेतले आहे. बडोदा येथे ‘सी २९५’ विमानाचे उत्पादन आणि उत्पादन प्रकल्प पुढील वर्षी नोव्हेंबरमध्ये सुरू होणार आहे. अधिकाऱ्यांनी सांगितले की, जगात भारतीय हवाई दलाकडे सर्वाधिक ‘सी २९५’ विमाने असतील.

• हलकी वाहने चालवण्यासाठीच्या परवाना असलेल्या व्यक्तीला विशिष्ट वजनाचे जड वाहन चालवण्याचा कायदेशीर अधिकार देताना कायद्यात बदल करणे आवश्यक आहे का? असा सवाल सर्वोच्च न्यायालयाने बुधवारी केंद्र सरकारला विचारला.
• हे लक्षावधी नागरिकांच्या उपजीविकेवर परिणाम करणारे धोरणात्मक मुद्दे असल्याचे निरीक्षण नोंदवून सरन्यायाधीश धनंजय चंद्रचूड यांच्या अध्यक्षतेखालील पाच न्यायाधीशांच्या घटनापीठाने सांगितले की, सरकारने या प्रकरणी धोरणात्मक पुनर्विचार करावा. सर्वोच्च न्यायालयाने केंद्राला दोन महिन्यांत ही प्रक्रिया पूर्ण करून घेतलेल्या निर्णयाची माहिती देण्यास सांगितले. कायद्याचा कोणताही अन्वयार्थ लावताना रस्ते सुरक्षा आणि सार्वजनिक वाहतूक वापरणाऱ्या इतरांच्या सुरक्षिततेसंदर्भातील योग्य मुद्दय़ांचा विचार केलाच पाहिजे.
• या कायदेशीर प्रश्नासंदर्भात न्यायालयाने यापूर्वी महाधिवक्ता आर. वेंकटरामानी यांचे सहाय्य मागितले होते. ‘मुकुंद देवांगण विरुद्ध ओरिएंटल इन्शुरन्स कंपनी लिमिटेड’ या खटल्यातील सर्वोच्च न्यायालयाचा २०१७ चा निकाल केंद्राने स्वीकारला आणि या निर्णयांनुसार नियमांमध्ये सुधारणा करण्यात आल्याचा युक्तिवाद सरकारतर्फे करण्यात आल्यानंतर घटनापीठाने रस्ते वाहतूक आणि महामार्ग मंत्रालयाचे यावरील मत जाणून घेणे आवश्यक असल्याचे नमूद केले होते.
• मुकुंद देवांगण प्रकरणात, सर्वोच्च न्यायालयाच्या तीन न्यायाधीशांच्या खंडपीठाने असे ठरवले होते की ज्या वाहनाचे एकूण वजन साडे सात हजार किलोंपेक्षा जास्त नाही, त्यांना हलक्या वाहनांच्या (एलएमव्ही) व्याख्येतून वगळलेले नाही.

• आशिया कपच्या सुपर फोर फेरीतील पाचव्या सामन्यात श्रीलंकेने पाकिस्तानचा दोन गडी राखून पराभव केला. यासह श्रीलंकेच्या संघाने अंतिम फेरीत धडक मारली. पावसाने व्यत्यय आणलेल्या सामन्यात पाकिस्तानने नाणेफेक जिंकून प्रथम फलंदाजी करत ४२ षटकांत २५२ धावा केल्या होत्या. डकवर्थ लुईस नियमानुसार श्रीलंकेसमोर २५२ धावांचे लक्ष्य होते आणि श्रीलंकेने शेवटच्या चेंडूवर आठ गडी गमावून हे लक्ष्य गाठले. त्याचबरोबर आशिया चषकाच्या फायनलमध्ये ११व्यांदा मुसंडी मारली आहे. 
• या सामन्यात विजय मिळवून श्रीलंकेचा संघ अंतिम फेरीसाठी पात्र ठरला. रोहित शर्माच्या नेतृत्वाखालील भारतीय संघ अगोदरच अंतिम फेरीत पोहोचला आहे. मात्र, आता अंतिम फेरीत भारताला श्रीलंका संघ आव्हान देण्यासाठी सज्ज झाला आहे. त्यामुळे भारत आणि श्रीलंका संघाचा सामना पाहणे उत्सुकतेचे ठरणार आहे. या स्पर्धेचा अंतिम सामना १७ सप्टेंबर रोजी कोलंबो येथे होणार आहे.
• २५३ धावांचे लक्ष्य घेऊन उतरलेल्या श्रीलंका संघाला पहिला धक्का २० धावांच्या स्कोअरवर बसला. कुसल परेरा आठ चेंडूंत चार चौकारांच्या मदतीने १७ धावा करून बाद झाला. त्याला शादाब खानच्या अचूक थ्रोने पॅव्हेलियनमध्ये पाठवले. त्यानंतर ७७ धावसंख्येवर संघाला दुसरा धक्का बसला. पथुम निसांका ४४ चेंडूत २९ धावा करून बाद झाला. शादाब खानने त्याला त्याच्याच चेंडूवर झेलबाद केले.

कुसल मेंडिसचे अवघ्या नऊ धावांनी हुकले शतक - 

• यानंतर श्रीलंका संघाची १७७ धावांवर तिसरी विकेट पडली. सदिरा समरविक्रमा ५१ चेंडूत ४८ धावा करून बाद झाली. त्याने कुसल मेंडिससोबत शतकी भागीदारी केली. इफ्तिखार अहमदच्या चेंडूवर मोहम्मद रिझवानने त्याला यष्टीचित केले. श्रीलंकेची चौथी विकेट २१० धावांवर पडली. कुसल मेंडिस ८७ चेंडूत ९१ धावा करून बाद झाला. इफ्तिखार अहमदच्या चेंडूवर मोहम्मद हारिसने शानदार झेल घेतला. मेंडिसने आठ चौकार आणि एक षटकार लगावला. २२२ धावांच्या स्कोअरवर श्रीलंकेची पाचवी विकेट पडली. कर्णधार दासुन शनाका चार चेंडूत दोन धावा करून बाद झाला. इफ्तिखार अहमदने त्याला मोहम्मद नवाजकरवी झेलबाद केले.

• महाराष्ट्र लोकसेवा आयोगाने (एमपीएससी) महाराष्ट्र अराजपत्रित गट ब सेवा मुख्य परीक्षा २०२३ आणि राज्यसेवा मुख्य परीक्षा २०२३ या दोन परीक्षांबाबत मोठा निर्णय घेण्यात आला आहे. संगणक प्रणालीवर आधारित वस्तुनिष्ठ बहुपर्यायी स्वरुपाच्या या परीक्षा आता पारंपरिक (ऑफलाइन) पद्धतीने घेण्याचा निर्णय एमपीएससीने घेतला असून, या निर्णयाचे उमेदवारांकडून स्वागत करण्यात येत आहे.
• एमपीएससीने या निर्णयाबाबतची माहिती प्रसिद्धिपत्रकाद्वारे गुरुवारी दिली. एमपीएससीने जानेवारी आणि फेब्रुवारी २०२३मध्ये राज्य सेवा मुख्य परीक्षा आणि महाराष्ट्र राजपत्रित गट ब सेवा मुख्य परीक्षा ही परीक्षा संगणक प्रणालीवर आधारित पद्धतीने घेण्यात येणार असल्याचे जाहीर केले होते. मात्र प्रशासकीय कारणास्तव त्या नियोजनात बदल करण्यात आला आहे. आता या दोन्ही परीक्षा पारंपरिक पद्धतीने घेतल्या जातील. या दोन्ही परीक्षांच्या तारखा स्वतंत्रपणे जाहीर करण्यात येतील. तसेच पदसंख्या, आरक्षणात कोणताही बदल झाल्यास त्याबाबतचा तपशील संकेतस्थळावर प्रसिद्ध करण्यात येईल, असेही एमपीएससीने स्पष्ट केले.
• आतापर्यंत घेण्यात आलेल्या सरळसेवा भरतीच्या ऑनलाइन परीक्षांमध्ये गैरप्रकार झाल्याचे उघडकीस आले आहे. त्याशिवाय नुकत्याच झालेल्या तलाठी भरती परीक्षेतही गैरप्रकार झाल्याचे निदर्शनास आले आहे. त्यामुळे ऑनलाइन परीक्षा पद्धतीवर उमेदवारांकडून सातत्याने प्रश्नचिन्ह निर्माण करण्यात आले आहे. त्यामुळे एमपीएससीने प्रत्यक्ष (ऑफलाइन) पद्धतीनेच परीक्षा घेण्याची उमेदवारांची मागणी होती. त्यानुसार आता एमपीएससीने निर्णय घेतला आहे. हा निर्णय स्वागतार्ह आहे. भविष्यात एमपीएससीने ऑनलाइन पद्धतीने परीक्षा घेण्याचा विचार केल्यास आता स्वत:ची परीक्षा केंद्रे, यंत्रणा उभी करून परीक्षा घ्यावी, असे स्टुडंट्स राइट असोसिएशनचे महेश बडे यांनी सांगितले.

• बुधवारी न्यूझीलंडविरुद्धच्या तिसऱ्या एकदिवसीय सामन्यात इंग्लंडचा अष्टपैलू खेळाडू बेन स्टोक्सने अफलातून फलंदाजी केली. चौथ्या क्रमांकावर आलेल्या स्टोक्सने किवी गोलंदाजांचा समाचार घेत वादळी खेळी केली. त्याने १२४ चेंडूत १८२ धावा केल्या, त्यात १५ चौकार आणि ९ षटकारांचा समावेश होता. स्टोक्स हा असा खेळाडू ठरला असता ज्याने इंग्लंडकडून पहिले एकदिवसीय द्विशतक केले असते मात्र, अवघ्या १८ धावांनी हुकले. स्टोक्सला जरी द्विशतक पूर्ण करता आले नसले तरी त्याने मोठा इतिहास रचला आहे. तो इंग्लंडकडून सर्वात जास्त एकदिवसीय धावा करणारा खेळाडू झाला आहे.
• स्टोक्सने केलेल्या या १८२ धावा ही इंग्लंडसाठी एकदिवसीय क्रिकेटमधील सर्वोच्च वैयक्तिक धावसंख्या आहे. या फॉरमॅटमध्ये १८० हून अधिक धावा करणारा तो पहिला इंग्लिश क्रिकेटर ठरला आहे. स्टोक्सने जानेवारी २०१८ मध्ये ऑस्ट्रेलियाविरुद्ध १८० धावांची खेळी करणाऱ्या जेसन रॉयचा विक्रम मोडला आहे. रॉयने त्या सामन्यात १५१ चेंडूंचा सामना केला, ज्यात १६ चौकार आणि ६ षटकारांचा समावेश होता. इंग्लंडसाठी सर्वात मोठी खेळी खेळणाऱ्या खेळाडूंच्या यादीत अॅलेक्स हेल्स (१७१) तिसऱ्या, रॉबिन स्मिथ (नाबाद १६७) चौथ्या आणि जोस बटलर (नाबाद १६२) पाचव्या क्रमांकावर आहे.
• न्यूझीलंडच्या गोलंदाजांना गुडघे टेकायला लावणाऱ्या बेन स्टोक्सने आणखी एक कामगिरी केली आहे. एखादा संघ जेव्हा ऑलआऊट होतो तेव्हा त्यात सर्वाधिक एकदिवसीय धावसंख्या करणारा तो क्रिकेटपटू ठरला आहे. त्याने या बाबतीत महान फलंदाज सचिन तेंडुलकरला मागे टाकले आहे. सचिनने २००९ मध्ये ऑस्ट्रेलियाविरुद्धच्या एकदिवसीय सामन्यात १७५ धावांची खेळी खेळली होती.

बेन स्टोक्सची एकदिवसीय क्रिकेटमधील सर्वोच्च धावसंख्या

• १८२ – बेन स्टोक्स विरुद्ध न्यूझीलंड, आज
• १७५ – सचिन तेंडुलकर विरुद्ध ऑस्ट्रेलिया, २००९
• १७३ – डेव्हिड वॉर्नर विरुद्ध दक्षिण आफ्रिका, २०१६
• १६२ – ख्रिस गेल विरुद्ध इंग्लंड, २०१९
• १६० – इम्रान नझीर विरुद्ध झिम्बाब्वे, २००७

चालू घडामोडी आणि दिनविशेष - 15 सप्टेंबर 2023

१५ सप्टेंबर चे दिनविशेष पाहण्यासाठी (येथे क्लिक करा)