चालू घडामोडी आणि दिनविशेष - 02 जानेवारी 2024

• अयोध्येतल्या राम मंदिरात २२ जानेवारी या दिवशी रामाची मूर्ती स्थापन करुन प्राणप्रतिष्ठा केली जाणार आहे. रामलल्लाची म्हणजेच बाल रुपातील रामाची मूर्ती मंदिरात असणार आहेच. याशिवाय राम, लक्ष्मण, सीता आणि हनुमान यांचीही मूर्ती मंदिरात असणार आहे. प्रसिद्ध मूर्तीकार अरुण योगीराज यांनी साकारलेली मूर्ती या मंदिरातल्या गाभाऱ्यात प्राणप्रतिष्ठा करुन ठेवली जाणार आहे. अरुण योगीराज यांनी साकारलेल्या मूर्तीची निवड झाल्याची माहिती केंद्रीय मंत्री प्रल्हाद जोशी यांनी दिली आहे. आपण जाणून घेऊ हे मूर्तीकार अरुण योगीराज कोण आहेत?
• कोण आहेत अरुण योगीराज?
• अरूण योगीराज हे कर्नाटकमधल्या मैसूरचे आहेत. त्यांचं घराणंच मूर्तीकारांचं आहे. कारण गेल्या पाच पिढ्यांपासून त्यांच्या घरात मूर्ती तयार करण्याचं काम होतं. अरुण योगीराज हे फक्त कर्नाटकातच नाहीत तर देशभरातल्या प्रसिद्ध मूर्तीकारांमधले एक प्रतिथयश मूर्तीकार म्हणून त्यांची गणना होते. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनीही अरुण योगीराज यांच्या कामाचं कौतुक केलं आहे. अरुण यांना मूर्ती साकारण्याचा वारसा आपल्या घरातूनच मिळाला आहे.

लहानपणापासून मूर्तीकलेची आवड

• अरुण योगीराज यांना लहानपणापासूनच मूर्तीकलेची आवड होती. त्यांनी MBA केलं. त्यानंतर ते एका खासगी कंपनीत कामही करत होते. मात्र मूर्तीकला ते विसरले नाहीत. २००८ मध्ये नोकरी सोडून त्यांनी मूर्ती साकारण्याच्या आपल्या पिढीजात व्यवसायातच काम करण्याचा निर्णय घेतला. अल्पावधीतच ते लोकप्रिय मूर्तीकार झाले.
• अरुण योगीराज यांनी इंडिया गेट या ठिकाणी बसवण्यात आलेला नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांचा ३० फूट उंचीचा पुतळा साकारला आहे. ही पुतळा नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांच्या १२५ व्या जयंतीच्या दिवशी दिल्लीतल्या इंडिया गेट या ठिकाणी बसवण्यात आला आहे.

अरुण योगीराज यांनी काय शिल्पं साकारली आहेत?

• अरुण योगीराज यांनी केदारनाथ या ठिकाणी आदी शंकराचार्यांचा १२ फूट उंचीचा पुतळाही साकारला आहे. मैसूर या ठिकाणी स्वामी रामकृष्ण परमहंस यांची मूर्तीही त्यांनी साकारली आहे. मैसूरच्या राजाचा १४ फुटांचा पुतळाही त्यांनी तयार केला आहे. तर मैसूर या ठिकाणीच त्यांच्या हातातून निर्मिलेली हनुमानाची २१ फुटांची मूर्तीही बसवण्यात आली आहे. तर भारतीय राज्यघटनेचे शिल्पकार बाबासाहेब आंबेडकर यांचा १५ फूट उंचीचा पुतळाही त्यांनी तयार केला आहे. त्यांची ही कला संपूर्ण देशात पोहचली आहे. देशातल्या नामांकित मूर्तीकारांमध्ये आणि शिल्पकारांमध्ये त्यांचा समावेश होतो.

• अयोध्येत २२ जानेवारी या दिवशी प्रभू रामचंद्रांच्या मूर्तीची प्राणप्रतिष्ठा केली जाणार आहे. या सोहळ्याचा उत्साह देशभरात सुरु आहे. तसंच विविध प्रकारे तयारीही केली जाते आहे. राम मंदिराच्या प्राण प्रतिष्ठा सोहळ्यासाठी विविध मान्यवरांना, राजकारण्यांना निमंत्रणंही पाठवण्यात आलं आहे. राम मंदिराचा हा उद्घाटन सोहळा पंतप्रधान नरेंद्र मोदींच्या हस्ते पार पडणार आहे. अयोध्येत रामाच्या मूर्तीची प्राणप्रतिष्ठा होणार आहे, ती मूर्ती ठरल्याचं केंद्रीय मंत्री प्रल्हाद जोशी यांनी सांगितलं आहे. त्याचप्रमाणे एक फोटोही त्यांनी पोस्ट केला आहे. ज्याची चर्चा होते आहे.

प्रसिद्ध मूर्तीकार योगीराज अरुण यांनी घडवली रामाची मूर्ती

• अयोध्येतील मंदिरात जी रामाची मूर्ती असणार आहे ती प्रसिद्ध मूर्तीकार योगीराज अरुण यांनी घडवली आहे. अरुण योगीराज हे प्रसिद्ध मूर्तीकार आहेत. प्रसिद्ध मूर्तीकार योगीराज शिल्पी यांचे पुत्र आहेत. अरुण यांचे आजोबा वाडियार घराण्यातल्या महालांना सुंदर रुप द्यायचे. २००८ मध्ये अरुण यांनी एमबीए केलं. त्यांना मूर्तीकार व्हायचं नव्हतं. पण त्यांच्या आजोबांनी सांगितलं होतं की अरुण मूर्तीकार होईल. एका खासगी कंपनीत काम केल्यानंतर अरुण यांनी मूर्तीकाम करण्यास सुरुवात केली आणि त्यांच्या आजोबांनी सांगितल्याप्रमाणे प्रसिद्ध मूर्तीकार झाले.

समोर आलेल्या फोटोत काय?

• ANI च्या वृत्तानुसार केंद्रीय मंत्री प्रल्हाद जोशी यांनी रामाच्या मंदिरात प्राणप्रतिष्ठेसाठी मूर्ती ठरली असं म्हटलं आहे. “अयोध्येत प्रभू श्रीरामाच्या अभिषेकासाठी मूर्तीची निवड निश्चित झाली आहे. आपल्या देशातील प्रसिद्ध शिल्पकार अरुण योगी यांनी तयार केलेल्या रामाच्या मूर्तीची अयोध्येत स्थापना केली जाणार आहे.” असंही त्यांनी म्हटलं आहे. तसंच जो फोटो पोस्ट करण्यात आला आहे त्यात मूर्तीकार अरुण योगीराज रामाच्या मूर्तीसह दिसत आहेत. राम, लक्ष्मण आणि सीता तसंच त्यांच्या पायाशी हनुमान अशी ही मूर्ती आहे. या मूर्तीचं रुप अत्यंत देखणं आणि खास आहे.
• केंद्रीय मंत्री प्रल्हाद जोशी यांनी अयोध्येतील प्रभू श्रीरामाच्या मूर्तीचा फोटो सोशल मीडियावर शेअर केला आहे. मात्र या मूर्तीची राम मंदिरात प्रतिष्ठापना केली जाणार की नाही, याबाबत अद्याप कोणतीही स्पष्ट माहिती मिळालेली नाही. अरुण योगीराजांच्या मूर्तीची केवळ निवड करण्यात आली आहे.

मूर्तीवर पडणार सूर्याची किरणे

• राम मंदिराच्या गाभाऱ्यात रामलल्लाच्या दोन मूर्ती असतील. एक प्रभू श्रीरामाच्या बालपणातील रामलल्लाची असेल. तर दुसरी मूर्ती राम, लक्ष्मण, सीता आणि हनुमान अशी असेल. दरवर्षी रामनवमीच्या दिवशी दुपारी बारा वाजता सूर्याची किरणे श्रीरामाच्या मूर्तीवर पडतील अशा पद्धतीने मंदिराचे बांधकाम करण्यात येत आहे. यासाठी रुरकी आणि पुणे येथील संस्थांमधील शास्त्रज्ञांचे पथक कार्यरत आहे.

• भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेने (इस्रो) सोमवारी आपल्या मोहिमांचा नवा अध्याय सुरू करत नवीन वर्षांचे उत्साहात स्वागत केले. ‘इस्रो’ने पहिल्या ‘एक्स-रे पोलरिमीटर उपग्रहा’चे (एक्सपोसॅट) यशस्वी प्रक्षेपण केले. या उपग्रहाद्वारे कृष्णविवरांचा अभ्यास करून त्यामागचे रहस्य उलगडण्याचा प्रयत्न करण्यात येणार आहे. या मोहिमेद्वारे अशा खगोलीय घटकांचा अभ्यास करणारा भारत हा अमेरिकेनंतरचा दुसराच देश ठरणार आहे.
• चेन्नईपासून सुमारे १३५ किलोमीटरवरील अवकाश केंद्रातून ‘पीएसएलव्ही’चे सकाळी नऊ वाजून दहा मिनिटांनी अवकाश केंद्रातून प्रक्षेपण झाले. प्रक्षेपणासाठीची २५ तासांची उलटगणती संपल्यानंतर, ४४.४ मीटर लांबीचा प्रक्षेपकाने उड्डाण केले. ही घटना पाहण्यासाठी मोठय़ा संख्येने आलेल्या नागरिकांनी यावेळी जल्लोष करत टाळय़ांचा कडकडाट केला. ‘इस्रो’ने एप्रिल २०२३ मध्ये ‘पीओएएम-२’चा वापर करून असाच एक वैज्ञानिक प्रयोग केला होता.
• या मोहिमेत ‘इस्रो’च्या अतिशय भरवशाचा ध्रुवीय उपग्रह प्रक्षेपकाने (पीएसएलव्ही) -‘सी ५८’ आपल्या साठाव्या मोहिमेत प्रमुख अभ्यास उपग्रह ‘एक्सपोसॅट’सह अन्य अवकाशीय अभ्यासाची उपकरणे (पेलोड) अवकाशात प्रक्षेपित केली. एका उपकरणाची निर्मिती महिलांनी केली आहे.
• प्रक्षेपकाने प्रमुख उपग्रह ‘एक्सपोसॅट’ ६५० किलोमीटरवरील पृथ्वीच्या निम्न कक्षेत प्रस्थापित केले. नंतर शास्त्रज्ञांनी ‘पीएसएलव्ही ऑर्बिटल एक्सपरिमेंटल मॉडय़ूल’सह (पीओएएम) प्रयोग करण्यासाठी उपग्रहाची कक्षा ३५० किलोमीटपर्यंत घटवली. या बिंदूपासून ‘पीएसएलव्ही’च्या चौथ्या टप्प्याची कक्षा निम्न कक्षेत बदलेल. जिथे ‘पीओएएम’ नावाचा ‘पीएसएलव्ही’चा वरचा टप्पा ‘पेलोड’सह प्रयोग करेल आणि त्यासाठी काही वेळ लागेल. ‘एक्सपोसॅट’ खगोलीय क्ष-किरण स्त्रोताचे रहस्य उलगडण्यात आणि कृष्णविवरांच्या रहस्यमय बाबींचा अभ्यास करण्यात मदत करेल. असा अभ्यास करणारा इस्रोचा हा पहिलाच समर्पित वैज्ञानिक उपग्रह आहे.

• राज्य पोलीस दलातील ८४ पोलीस अधिकाऱ्यांनी ज्येष्ठता यादीत वर असलेल्या तुकडीपूर्वी पोलीस निरीक्षक पदावर पदोन्नती मिळवण्यासाठी ‘मॅट’मध्ये प्रकरण दाखल केले. त्यामुळे राज्यभरातील ६०० पोलीस उपनिरीक्षक ते पोलीस निरीक्षक दर्जाच्या सर्व पोलीस अधिकाऱ्यांच्या पदोन्नती प्रक्रियेवर परिणाम झाला.
• महाराष्ट्र राज्य लोकसेवा आयोगाने (एमपीएससी) घेतलेल्या पोलीस उपनिरीक्षक पदाच्या परीक्षेच्या निकालाची तारीखच मानीव दिनांक असल्याचा दावा करीत काही अधिकाऱ्यांनी ‘मॅट’मध्ये धाव घेतली होती. ‘मॅट’ने त्यांच्या मागणीला ग्राह्य धरून सकारात्मक निर्णय दिला. त्यामुळे राज्य पोलीस दलात पदोन्नतीसंदर्भात संभ्रम निर्माण झाला. ८४ सहायक पोलीस निरीक्षकांनी पदोन्नती मिळवण्यासाठी दावा ‘मॅट’मध्ये सादर केल्यामुळे राज्यभरातील पोलीस उपनिरीक्षक, सहायक पोलीस निरीक्षक आणि पोलीस निरीक्षक दर्जाच्या पोलीस अधिकाऱ्यांच्या पदोन्नतीला खीळ बसली आहे.
• सूत्रांच्या माहितीनुसार, राज्य पोलीस दलातील १०४, १०५, १०६, १०७ आणि १०९ व्या तुकडीतील ८४ सहायक पोलीस निरीक्षकांनी न्यायालयात धाव घेतली असून त्यांनी वरिष्ठ असलेल्या तुकडीपूर्वी मानीव देण्याचा दावा केला आहे. यापैकी १०४ व त्यावरील तुकडीतील (डीडी बॅच) ४१ अधिकाऱ्यांनी ‘पीएसआय’ पदावर झालेल्या निवडीच्या आधारावर १०३ तुकडीपूर्वी मानीव दिनांक मागितला आहे. तर उर्वरित ४३ जणांनी १०६ तुकडीपूर्वी मानीव दिनांक देण्याचा दावा केला आहे. दोन्ही तुकडीतील अधिकाऱ्यांची मागणी रास्त असल्याचा निर्णय ‘मॅट’ने दिल्यामुळे पोलीस महासंचालक कार्यालयाला पदोन्नती करण्यास पेच पडला आहे. गेल्या दोन वर्षांपासून ‘पीएसआय’ ते ‘पीआय’ दर्जाच्या अधिकाऱ्यांच्या पदोन्नत्या रखडल्या आहेत. पोलीस महासंचालक कार्यालयही प्रकरण न्यायाधीन असल्याचे सांगून पदोन्नतीसंदर्भात कोणताच निर्णय घेत नाही. केवळ ८४ अधिकाऱ्यांमुळे राज्यातील जवळपास ६०० अधिकाऱ्यांच्या पदोन्नतीला खीळ बसल्याची चर्चा आहे. या संदर्भात आस्थापना विभाग प्रमुख संजीवकुमार सिंघल यांच्याशी संपर्क साधला असता त्यांनी प्रतिसाद दिला नाही.

• राज्यामध्ये करोनाच्या रुग्णांमध्ये महिनाभरात लक्षणीय वाढ झाली आहे. डिसेंबरमध्ये राज्यात करोनाचे तब्बल ९०० पेक्षा जास्त रुग्ण आढळले. त्याचबरोबर जेएन.१ या ओमायक्रॉनच्या नव्या उपप्रकाराचे रुग्णही आढळू लागले आहेत. अवघ्या आठवडाभरात राज्यात जेएन.१चे २९ रुग्ण सापडले तर करोनाचे ९०० पेक्षा अधिक रुग्ण सापडले. वाढते करोना रुग्ण आणि जेएन.१ चा वाढता प्रादुर्भाव यामुळे पुन्हा एकदा धास्तीचे वातावरण पसरले आहे. नव्या प्रकाराच्या प्रसाराला लसीकरण आवर घालणार का, वर्धक मात्रा गरजेची आहे का, अशा मुद्द्यांचा आढावा

राज्यातील लसीकरणाची स्थिती काय?

• देशात १६ जानेवारी २०२१ पासून करोना लसीकरणाला सुरुवात झाली. प्रथम करोनाच्या साथीच्या काळात विविध सेवा-सुविधा पुरवणारे कर्मचारी, वैद्यकीय कर्मचारी यांना लस देण्यात आली. त्यानंतर ज्येष्ठ व सहव्याधी असलेल्या नागरिकांना प्राधान्य देण्यात आले. राज्यात दोन्ही मात्रा व वर्धक मात्रा अशा एकूण १७ काेटी ७९ लाख ८१ हजार ४०५ मात्रा देण्यात आल्या. त्यात १८ वर्षांवरील ८ लाख ४६ हजार ६५ हजार ८२२ नागरिकांनी करोनाची पहिली मात्रा घेतली. १५ ते १८ वयोगटातील ४१ लाख १९ हजार १६४ नागरिकांनी पहिली मात्रा घेतली तर १२ ते १४ वयोगटातील २८ लाख ९१ हजार २९९ जणांनी पहिली मात्रा घेतली आहे. १८ ते ५९ वयोगटातील ५१ लाख ९० हजार ६२४ नागरिकांनी वर्धक मात्रा घेतली. ६० वर्षांवरील आणि करोना योद्धा असलेल्या ४४ लाख ८४ हजार ९८ नागरिकांनी वर्धक मात्रा घेतली आहे. पहिली मात्रा घेतलेल्या नागरिकांच्या तुलनेत दुसरी मात्रा घेतलेल्या नागरिकांचे प्रमाण कमी आहे. वर्धक मात्रा घेतल्यांचे प्रमाण तर फारच कमी आहे. नागरिकांचा लसीकरणाकडील ओढा कमी झाल्याने अनेक मात्रा या वाया गेल्या. वर्ष २०२३ मध्ये करोना लस घेण्याकडे नागरिकांचा कल कमी झाल्याने सरकारनेही लशींचा साठा आवश्यक तेवढाच प्रमाणात ठेवण्यास सुरुवात केली.
• लशीमध्ये होत असलेल्या संशोधनामुळे काही महिन्यांमध्ये नाकावाटे देण्यात येणारी इन्कोव्हॅक लसही बाजारात आली. ही लस १ नोव्हेंबर २०२३ पासून १८ वर्षांवरील नागरिकांना वर्धक मात्रा म्हणून देण्यास सुरुवात करण्यात आली. मात्र या लशीलाही नागरिकांकडून अल्प प्रतिसाद मिळत असल्याचे दिसून येत आहे.

चालू घडामोडी आणि दिनविशेष - 02 जानेवारी 2023

02 जानेवारी चे दिनविशेष पाहण्यासाठी (येथे क्लिक करा)